Kunstzinnige voorouders: Dirk Gerbenzon

Dirk Gerbenzon

Dit artikel is  er een uit een serie over mijn voorouders die als ambachtsman, handelaar of kunstenaar actief zijn geweest en verbonden zijn met de stad Leeuwarden. Want naast militairen en leraren waren er ook veel ambachtslieden en kunstenaars in de familie. Dit artikel gaat over mijn vader.

Dirk Gerbenzon is geboren op 6 maart 1930 en hij is overleden op 3 juni 1989. Hij was de jongste zoon van Johannes Elzertus Gerbenzon. Hij was net als zijn vader antiquair en taxateur. 

Afbeelding 1 Vermelding in de Leeuwarder Courant van 8 maart 1930

Afbeelding 2 Dirk Gerbenzon in zijn eerste levensjaar

Afbeelding 3 Dirk op de arm bij zijn moeder Eeke Gerbenzon - Visser. op de binnenplaats achter de ouderlijke woning 

Hij zat op school vlak bij zijn ouderlijk huis aan het Hofplein. Onderstaande foto is naar alle waarschijnlijkheid gemaakt voor het Oranje Bierhuis.

Afbeelding 4 De schoolklas van de lagere school, de Hofschool genoemd, daarvoor gemeenteschool no. 3.Dirk zit op de voorste rij tweede van rechts.

Afbeelding 5 Dirk Gerbenzon op jonge leeftijd

Afbeelding 6 De hofschool aan het Hofplein in Leeuwarden, ontworpen door Thomas Romein

Dirk vertelde graag het verhaal dat zijn juf een beetje hardhorend was en als er in de Tweede Wereldoorlog geschoten werd en de de sirenes hadden het signaal veilig weer gegeven wist hij en zijn medeleerlingen deze "pauze" in het lesgeven te verlengen door met hun vingers in de metalen vakken van hun schoolbank te roffelen en hun juf wijs te maken dat er nog geschoten werd.

De oorlog was nooit ver want broer Andries moest onderduiken om te voorkomen dat hij opgepakt werd voor de Arbeidsinsatz. Wat het ook niet makkelijker maakte was dat een paar huizen verderop, in het huis genummerd Weerd 11, een N.S.B.-er zat, tandarts J.J. Timminga. Zijn zoon Koos Timminga sneuvelde in november 1942 aan het Oostfront als oberscharführer. Verder ging het gerucht dat Anton Mussert in het huis aan de Weerd 11 logeerde als hij in Leeuwarden was. Geen prettig gevoel.

In juni 1949 slaagde hij voor de Lagere Avond Handelsschool in Leeuwarden.

Afbeelding 7 Vermelding in de Leeuwarder Courant van 1 juni 1949

Afbeelding 8 Dirk Gerbenzon als jonge man

Dirk was afgekeurd voor militaire dienstplicht. 

Op 25 juli 1950 slaagde hij voor het middenstandsdiploma Algemene Handelskennis. 

Afbeelding 9 Dirk Gerbenzon met zijn klas van de ULO aan de Wissedwinger in Leeuwarden. Dirk zit helemaal links.

Daarna kwam hij in de zaak van zijn vader te werken, samen met zijn broer Andries. In de jaren vijftig en zestig werkten er nog meerde personeelsleden bij de Firma P. Gerbenzon & Zonen. Ik ben de volgende namen tegengekomen:

Kielder

Van de Bijl

Lenos

Huisman

Van Dijk

Zij werkten in elk geval in de jaren 1959 - 1960 bij Gerbenzon. ¹ Als iemand nog nadere informatie heeft over ex-werknemers dan hoor ik dat graag. 

Zo werd er ook regelmatig nieuw personeel opgeleid.

Afbeelding 10 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 22 oktober 1954 waarin gevraagd wordt naar een leerling meubelmaker.

Afbeelding 11 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 30 maart 1960 waarin om een aankomend meubelmaker wordt gevraagd.

Dit opleiden was niet altijd een succes. Soms was er een leerling die de verkeerde kant van de beitel sleep omdat dat "zulke mooie vonkjes" opleverde.

Later werd er om meer ervaren krachten gevraagd:

Afbeelding 12 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 1 december 1964

Dirk was getrouwd met Elizabeth van der Steeg. In januari 1959 waren ze in ondertrouw gegaan.

Afbeelding 13 Dirk Gerbenzon en Elizabeth van der Steeg

Hij werd in 1973 lid van het Fries Genootschap.   

Afbeelding 14 Dirk Gerbenzon met zijn zoon bij het water van de Nylansdijk in Leeuwarden

Dirk en Elizabeth hadden een dochter, Carmen, geboren op 27 september 1962, en een zoon, Johannes Elzertus, geboren op 23 juli 1965. Ze woonden aanvankelijk aan de Nylansdijk in Leeuwarden, daarna in de Nicolaas Maesstraat en later in de Weerd. Het pand in de Weerd is er een met een geschiedenis. Niet alleen zit de familie Gerbenzon daar al sinds 1910, maar ook zijn er tal van verhalen te vertellen over het pand, zoals te lezen valt in het Friesch Dagblad van 26 november 2014.

"Op de hoek Weerd/Bagijnestraat verhaalt Van der Ende over de tragische geschiedenis van de familie

Arentsma. Op het pand staat met grote letters te lezen: P. Gerbenzon & zonen. De arme Jasper Meinders Arentsma overleed in 1751 aan bittere hartzeer, zo schrijven de kronieken. Dat geloven we graag als we het verhaal hebben gehoord. Zijn eerste vrouw stierf in het kraambed. Vier van de acht kinderen stierven op jonge leeftijd. Zoon Rein door een val door een luik op zolder. De gevolgen van de

beenamputatie waren desastreus. Zoon Jan door een kuip kokend bier die hij brouwde voor het oudejaarsfeest in Leeuwarden. De brandwonden werden hem fataal. Ronduit stil zijn we als we het verhaal horen van die lieve kleine Titia. Als ze op straat speelt en op haar pruimesteen fluit (een fluitje gemaakt van een pruimepit, red.), schiet het speeltje, ongelukkigerwijs door een duw van een vriendinnetje, in haar keel. Door de gaatjes in de pit kan ze ademhalen, maar alleen heel moeizaam. Niemand kan haar helpen, een operatie is te riskant. Uiteindelijk sterft ze een langzame dood door uithongering."

Afbeelding 15 Dirk Gerbenzon met zijn dochter Carmen

Afbeelding 16 Dirk Gerbenzon voor het door hem voor zijn dochter gemaakte poppenhuis

Dirk dreef de antiekzaak in de Weerd samen met zijn broer Andries. Helaas overleed Andries op 54-jarige leeftijd. Dirk zet samen met zijn vrouw Elizabeth de antiekhandel voort.

Afbeelding 17 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 13 juni 1974

Afbeelding 18 Artikel in de Leeuwarder Courant van 30 september 1976

De zilveren brandewijn kom werd later teruggevonden en de dief is gepakt. 

Afbeelding 19 Artikel in de Leeuwarder Courant van 31 mei 1978.

De antiekzaak was meerdere keren het doelwit van inbrekers en vandalen. De mooie grote etalageramen hadden een nadeel. Op 2 mei 1977 en op 19 december van dat jaar werd een etalageruit ingegooid, maar beide keren werd er niets gestolen en was er alleen schade. Op 20 januari 1979 had een winkeldief wel succes en wist een Koreaans theepotje ter waarde van 525 gulden te stelen.

Helemaal bont maakte een inbreker het die in het grote pand verdwaalde en dus vrij eenvoudig kon worden ingerekend. Dat hij zich van te voren moed had ingedronken had ook niet geholpen.

Afbeelding 20 Artikel in de Leeuwarder Courant van 24 juli 1978

Aan het einde van het jaar moest de man voor de rechter uitleg geven en hing hij een leuk verhaal op dat van geen kant klopte, maar waar de rechter wel in trapte.

"Een even geheimzinnige opwelling bevloog in de nachtelijke uren van 21 juli j.l. de 30-jarige chauffeur Goosling H. W. uit Beetgum toen hij een Leeuwarder centrumcafé verliet alwaar hij menig glas gedronken had en toen in de St. Anthonystraat een onbeheerde ladder ontwaarde. Hoewel er nog menige passant op straat liep, wandelde hij met dat ding weg en zette hem in de Weert tegen een muur, klom een dak op, trok de ladder mee en vervolgde zijn alpinistische reis over enkele daken tot hij tree voor tree afdaalde op een binnenplaatsje.

Na enig morrelen vond hij een hierop uitkomende open deur en betrad een woning waar hij op een trap stuitte welke nij besteeg. Op de eerste verdieping gekomen van wat later de woning zou blijken van de antiekhandelaar Gerbenzon opende hij een deur, die toegang verschafte tot de slaapkamer van het echtpaar, dat wakker was geworden en opeens een man bij de echtelijk sponde zag verschijnen, die vriendelijk zei: „Welterusten samen!" en toen maakte dat hij ijlings weg kwam. De gealarmeerde politie trol Goosling even later in de winkel aan waar hij zich achter een kast verborgen had.

De officier had in eerste aanleg poging tot diefstal ten laste gelegd en ten tweede huisvredebreuk. De chauffeur ontkende evenwel, dat hij bezig was geweest aan illegale bezitsspreiding en weet zijn stunt aan door drank gevoede overmoed. Hij had eens even willen laten zien wat hij wel durfde en aangezien uit niets bleek, dat hij geldzorgen had en dus enige drijfveer bezat om uit stelen te gaan vond ook de politierechter het allemaal hoogst merkwaardig. Bovendien is het lopen met een ladder ten aanschouwe van andere wandelaars nu ook niet zon treffend begin van een inbraak „Misschien kan de officier er iets van maken", zei de rechter.

Mr. Bueno kon er niet zoveel van maken, dat het eerste punt van de dagvaarding in stand bleef al noemde hij Gooslings affaire wel heel opmerkelijk. „Hij zegt, dat hij dronken was maar hij was wel zo ad rem om het echtpaar direct goedenavond te wensen. Dat verwacht je niet van een dronken tor. En ook' was hij zo kien om achter een kast weg te duiken..." Voor de huisvredebreuk vorderde officier een boete van ƒ5OO.

De verdachte zei in het laatste woord, dat hij dit jaar wegens verkeerszaken al enkele malen gepeperde boetes opgelegd had gekregen en bepleitte hem dit keer wat schappelijk te behandelen. De politierechter ging inderdaad lager dan het openbaar ministerie en zond de huizenklimmer heen met een boete van ƒ250." (Leeuwarder Courant 19 december 1978).

Afbeelding 21 Artikel in de Leeuwarder Courant van 7 december 1981

Op 8 maart 1982 werd het raam van de voordeur van de antiekzaak ingetrapt. Zinloos, want er zaten tralies aan de binnenkant. De schade viel dit keer mee, maar het was de zoveelste keer dat de zaak slachtoffer was van vandalisme of poging tot inbraak. En soms lukte het wel.

Afbeelding 22 Artikel in Leeuwarder Courant van 3 januari 1980

Afbeelding 23 Artikel in de Leeuwarder Courant van 7 september 1981

Afbeelding 24 Artikel in de Leeuwarder Courant van 7 januari 1983

In de meeste gevallen werden de dieven gepakt. 

Afbeelding 25 artikel in de Leeuwarder Courant van 19 april 1986

Afbeelding 26 Artikel in de Leeuwarder Courant van 21 april 1986

In de nieuwjaarsnacht van 1 januari 1986 ging er een fles rum door de etalageruit. De verzekering dekte weliswaar de schade aan het raam, maar het is een slecht beging van het nieuwe jaar. Nog afgezien van de rommel. Op 18 oktober 1986 deed Dirk Gerbenzon nog aangifte van de diefstal van een Perzisch kleedje ter waarde van 650 gulden. De lol van het handelen in antiek was er voor Dirk wel vanaf na deze zoveelste diefstal. Ondanks waakhond, camera's en alarmsystemen en andere zichtbare en onzichtbare beveiligingsmaatregelen. Dit was niet de manier hoe hij in het leven stond. Hij wilde mensen kunnen vertrouwen en het zal hem de nodige stress hebben opgeleverd. Zijn gezondheid leed er onder. Op 3 juni 1989 overleed hij als gevolg van een hartstilstand.

Afbeelding 27 Advertentie in de Leeuwarder Courant  van 5 juni 1989.

Afbeelding 28 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 30 juni 1989

Afbeelding 29 Ontwerp van een voetenbankje met snijwerk gemaakt door Dirk Gerbenzon

Afbeelding 30 Boekenkastje met Fries kerfsnijwerk gemaakt door Dirk Gerbenzon

Geraadpleegde literatuur en bronnen:

1) In de jaren dertig van de twintigste eeuw werkte de heer Beckers als meubelrestaurateur bij de Firma P. Gerbenzon

- Het kleine krantsje 13 mei 1972; 1 oktober 1991

- Leeuwarder Courant 30 juni 1989;'5 juni 1989; 27 juli 1950. 31 mei 1978; 19 april 1986; 7 januari 1983; 7 september 1981;      21 april 1986; 18 oktober 1986; 3 januari 1986; 8 maart 1930; 19 december 1977; 2 mei 1977; 20 januari 1979;              19 december  1978; 22 oktober 1954; 1 december 1964; 8 juni 1955

- De Heerenveensche koerier, 1 augustus 1950

- Friesch Dagblad van 26 november 2014, p. 36

- Archief Firma P. Gerbenzon & Zonen