De interessante geschiedenis van het pand in de Weerd met nummer 15
Als je in een oud pand woont weet je zeker dat er voor jou mensen gewoond hebben op de plek waar jij nu woont. Het is interessant om er eens onderzoek naar te doen. Een complicatie daarbij is dat de archieven niet altijd compleet zijn en je verschillende bronnen moet combineren om een compleet beeld te krijgen.
Timmerman Borchert (vóór 1532)
In de Regesten van het Ritske Boelema Gasthuis te Leeuwarden staat dat "Borchert timmerman en Ded, e.l. te Leuwaerden, verkopen aan Hanns Kruysshar en Lutghert e.l. burgers aldaar met recht van wederinkoop binnen vijf jaar, volgens keizerlijk placcaat, voor 15 g. gld. de penning 10, omdat 't geen "hardt" dak is (!), een rente van 1,5 g. gld. 's jaars uit hun, door hen zelf bewoond, huis op de Waerdt N. van de steeg naar St. Anna klooster, ingaande 21 sept. 1532. "
Dit moet de plek zijn waar later Weerd 15 is gebouwd, want het betreft een huis op de Weerd ten noorden van de steeg naar het Sint Anna klooster. Dit was de Sint Annastraat die later werd omgedoopt tot Bagijnestraat. Bijzonder om te lezen dat het pand geen hard dak had. Het was waarschijnlijk een rieten dak met stro en leem. Bijzonder brandbaar en deze vorm van dakbedekking werd dan ook vaak al in de zestiende eeuw in steden verboden. In elk geval woonden de timmerman Borchert (Burghert) en zijn vrouw Ded er. In 1534 had Burchert een conflict met ene Wopke, volgens de Quaclappen.
Afbeelding 1 Kaart van Leeuwarden uit 1580
Afbeelding 2 Uitvergroting van een deel van de kaart met de Weerd
Hanns Kruysshar en zijn vrouw Lutghert (na 1532)
Meester metselaar Anthonis Morael (1551 - 1575)
Een andere vroege vermelding die we kunnen vinden van een pand wat op de plek van wat nu Weerd nummer 15 is, is te lezen in de Oorkonden der geschiedenis van het Sint Anthonij-gasthuis te Leeuwarden, uit de 15e en 16e eeuw.:"Van Pieter, weuer, eenen oude schildt (1), doende xx st. X den. obel. , ter cause van een jaer nu verschenen steede-pacht, den gasthuijse jaerhcx competerende wuijt den gront van den huijse, bij hem van Mr. Anlhonis Morael gecocht, staende op de Waerdt, op de hoeck van de Baginestraete." Het is echter niet duidelijk of dit dan het pand met nu nummer 15 betreft of juist aan de andere kant, nummer 13.
Anthonis Morael was meester metselaar en in 1552 burger van Leeuwarden. Hij was waarschijnlijk van Vlaamse afkomst, wellicht van Gent. In het blad keppelstok staat dat Anthonis Morael een huis op de hoek van de Weerd en de Sint Annastraat woonde en dat dat vroeger de naam was van de straat die later Bagijnestraat werd genoemd. Hij zou bouwmeester geweest zijn en onder zijn leiding zouden de nieuwe Schuttersdoelen, de Nieuwe toren in Leeuwarden en de toren van Dronrijp zijn gebouwd. Het huis op de hoek van de Weerd en de Sint Annastraat werd door een erfgenaam, Frans Morael in 1575 verkocht.
Om zeker te weten of dit pand inderdaad op de plek van Weerd 15 heeft gestaan is dus verder onderzoek nodig. Een aanwijzing is dat hij kennelijk een conflict had met buurman Pieter Emouts, wever van beroep. Verder lijkt het dat het een driftig mannetje was want hij had ook een handgemeen gehad met Els Pietersdr, een vrouw in de straat waarbij zij hem met een stok geslagen had en hij haar met een mes had verwond.
In 1551 woonden Pieter Symonsz en Ymcke "op ten Wairt" tussen meester Anthonys Morael en Sinne wever in. In 1556 woonde Wolter Pietersz. "op de Waert" tussen het huis van Jacob van Bolswert en Syne wever in.
In 1442, dus een eeuw eerder, werd voor het eerst de naam "up die waerd" vermeld. Weerd of Waard betekent stuk land dat aan het water ligt. Tot aan de dertiende eeuw liep er de Middelzee. Men kan dan ook wel zeggen dat de Weerd het hart van Leeuwarden vormt. Het stadhuis ligt er niet voor niets vlakbij.
Op 20 december 1592 verkoopt Floris Leenerts, schepen samen met Neeltien Thijsdr. een huis aan Herman Jansz. en Lisabeth Jansdr. een huis, schuur en plaats, "op de Weert" met ''t Eenhoorn ten noorden en Derck Hendrix ten zuiden voor 1065 goudguldens. Nu is het pand dat aangeduid wordt met 't Eenhoorn zeker het pand dat nu Weerd 19 is. Het pand dat door Herman Jansz wordt aangekocht is wat nu Weerd 17 is en het pand dat Derck Hendrix bewoont is dus Weerd 15.
Hendrick Dircks (vóór 1581)
Jan Henrix en Gerryt Henrix (1581)
In 1581 woonde Jan Henrix met zijn vrouw, de dochter van Hendrick Dirxs op de Weert, volgens het lidmaatregister van de hervormde kerk van Leeuwarden. Zijn vrouw heeft overigens Gerryt Henrix.
Op wat nu Weerd nummer 13 is woonde toen, in 1584, M. Melis en daarna C.L. Tjaarts.
Derck Hen(d)rix(z) (1585 - 1606). Hij had volgens het register van het schoorsteengeld in 1606 een pand met twee schoorstenen op locatie West-Minnema espel no 140. West Minnema espel komt overeen met de locatie Weerd (zie het onderstaande kaartje). Het werd ook wel het Nassausch espel genoemd. Hij was zowel eigenaar als bewoner.
Afbeelding 3 Verdeling van Leeuwarden in espelsWeduwe van Derck Hendrix (1606)
Is het nog te betwijfelen of Anthonis Morael de eerste vastgestelde bewoner van het pand Weerd 15 kan zijn, van Derck Hendrix staat het wel vast dat hij er rond 1592 gewoond heeft. Het "Olde Fleishuis" is vlak in de buurt.
Interessant is de kaart van Johan Sems uit 1603. Daarop kunnen we het huis op de hoek van de Bagijnestraat met de Weerd goed zien.
Afbeelding 4 Detail van de kaart van Johan Sems uit 1603. Te zien valt dat de Sint Anthonystraat nog water is (aangeduid met Oudegracht). Rechts wat nu het Hofplein heet en rechtsonder van het midden het hoekhuis op de t-splitsing van de Bagijnestraat met de Weerd, Weerd 15. De Oudegracht is pas in 1870 gedempt. Het gedeelte dat nu Bagijnesteeg het werd aangeduid met "het Diept".Afbeelding 5 De Weerd in 1603 met Rechtsonder de Waag op de Nieuwstad.Afbeelding 6 De Weerd in 1622, De bebouwing van het hoekpand lijkt iets anders dan in 1603 te zijn.Een wetenswaardigheid is dat een voorvader van de huidige eigenaren van het pand Weerd 15, de familie Gerbenzon, ook in de Weerd woonde, namelijk Dirck Jacobs de Valck, van beroep goudsmid. Hij woonde in het pand dat nu Weerd nummer 16 is, dus schuin aan de overkant. Het had toen een uithangbord "den dragenden Credens". Een credens is een zilveren platte schaal op een voet.
Aeltie Dircx Klinkebijl en soldaat Dirck Dirks Clinckebijl (1612 - 1637)
In 1637 verkoopt D.D. Clinckebijl het pand op de Hoek van de Weerd en de Bagijnestraat aan H. Douwes. Dirck Dirks Clinckebijll was soldaat. Op 19 juni 1612 woonde Aeltie Dircx Klinckebijl op Weerd 15. Dat zal ongetwijfeld familie zijn. Het is zeer waarschijnlijk dat dit inderdaad Weerd 15 betreft omdat op Weerd 13 (het pand had in 1699 de naam Stad Parijs) tussen 1618 en 1646 meester kleermaker Allert Allerts woonde. Daarnaast werd in 1612 het pand wat nu Weerd 13 is door C. Cornelis verkocht aan A. Albberts.
H. Douwes (1637 - 1660)
In 1660 verkopen H. Douwis en J. Douwis een pand Weerd westzijde aan J. Jacobs
Afbeelding 7 Kaart van de Weerd en omgeving met onder andere het Koninklijk Paleis. Duidelijk is te zien dat de Sint Anthonystraat nog water is.
J. Jacobs (1660 - 1722?)
In 1722 verkoopt mevrouw Mayke (Maryke) Jacobs een pand in de Weerd, hoek Bagijnestraat aan J. van Fenema. Ook hiervoor geldt weer dat dit net zo goed Weerd 13 kan zijn. Mayke Jacobs is 11 mei 1710 gehuwd met Jan Lolckes. Ze hadden samen een dochter, Anna, gedoopt op 15 april 1729.
J. van Fenema verkoopt het pand in 1727 door aan Andele Eyes Andeles. In 1724 wordt een (ander) pand in de Weerd door A. Andeles verkocht aan Hillebrandus Andeles.
Om het nog wat ingewikkelder te maken: Eise Andeles, goud- en zilversmid, huwde op 16 februari 1682 Tieltie Brongersma. Tieltie Andeles-Brongersma koopt in 1698 ook een huis in de Weerd. Ze hadden een zoon, Andele Eyses (Andeles), gedoopt op 20 maart 1689. Hij is het die het huis heeft gekocht van J. van Fenema. In 1709 koopt Tieltie Brongersma nog een pand in de Weerd, van mevrouw S. Alberts die gehuwd is met Wijbes.
Predikant Jacobus Stonebrinck en Willemke Dirx ( - 1668)
Jacobus Stonebrink was sinds 1648 predikant in Tzummarum. Hij was in 1654 lid van de Synode van Leeuwarden. In 1654 was hij ook predikant in Firdgum. In 1677 heeft hij het veld moeten ruimen vanwege een schandaal. Hij had namelijk in zijn pastorie een zilversmederij ingericht om zo aan geld te komen. Niet alleen vervalste hij zilver, waarvan hij overigens zijn zoon de schuld gaf, maar hij fraudeerde ook met collectes en belastingen. In het boek Kerkelijk leven der Hervormden in Friesland tijdens de Republiek staat het uitgebreid omschreven: "In zijne pastorie vond men een smeltkroes, een puister (blaasbalg), een proefsteen, vijlen en welke werktuigen meer voor dit bedrijf noode waren" Bij kerkvoogden, diaken en armverzorgers stak hij zich in de schulden tot een bedrag van ruim 3.000 gulden. Het ingezamelde geld voor het vrijkopen van slaven verantwoordde hij niet. Uiteindelijk werd hij daarom ontslagen. Hij was de zoon van meester kuiper Johannes Stonebrink en Jelte Abrahami.
Burgermeester en zilversmid Hillebrandt Brongers Brongersma (zie Voet 410) (1668)
Als Jacobs aan de kant van Weerd 13 zat, dan heeft Hillebrandt Brongers Brongersma, ook goud- en zilversmid, wellicht in het pand Weerd 15 gezeten, want in het boek "Merken van Friesche goud- en zilversmeden. De Leeuwarder goud- en zilversmeden uit de XVIe,..." staat dat Hillebrandt Brongersma in 1668 een pand in de Weerd, hoek Bagijnestraat kocht en hij daar op 16 april 1668 stierf op 51-jarige leeftijd. Hij kocht het van mevrouw Willemke Dircks, die op 12 augustus 1653 gehuwd was met Jacobus Stonebrink, pastor in Tzummarum.
Er schijnt een inventaris van Hillebrandts inboedel gemaakt te zijn. In 1688 werd in de boedel van de Leeuwarder zilversmid Hilbrandt aangetroffen: een degen, met silveren gevest, haeck en oorijser, wegende 18 ½ loodt.
Verder was Hildebrandt op 6 maart 1646 getrouwd met Antie Dirks. Hij was leermeester van tien leerling zilversmeden zoals Claes Gerrijtszn en Huibertus Lourens en zijn zoon Gerben Brongersma. Hij was afkomstig uit Kollum. Hij trad in 1646 toe tot het gilde en kreeg in datzelfde jaar burgerrechten. Hij was keurmeester in 1656 en 1657. In 1657 werd hij vaandrig. Tevens werd hij in dat jaar aangesteld tot stempelsnijder van de Munt. In 1660 werd hij hopman en van 1664 tot aan zijn dood was hij burgermeester. In die tijd waren er overigens meer burgermeesters. Hij was er een van vier. Uit de tien espelen werden namelijk veertig vroedsmannen gekozen, daaruit de tien schepenen en daaruit de vier burgermeesters. De man had dus een goede maatschappelijke positie.
In 1912 vroeg men zich af wie de maker was van de inmiddels beroemde Popta schat. De schat bestaat uit twee schotels met het wapen van dr. Henricus Popta, bewoner van Heringa State in Marsum, een lampetkan, twee kandelaren en een snuiter. De heer F. Bakkers dacht dat Hildebrandt Brongersma het gemaakt had, maar later bleek dat twee andere zilversmeden uit Leeuwarden het gemaakt hadden: Rintje Jans en Nicolaas Mensma. De Popta schat heeft hij niet gemaakt, maar andere stukken zijn wel van zijn hand. Dat Bakkers dacht aan Brongersma is niet vreemd; beide meesters Rintje Jans en Hilldbrandt Brongersma staan vlak onder elkaar op het gildebord en hebben elkaar waarschijnlijk beïnvloedt.
In zowel Oenkerk als in Oudkerk staat een avondmaalsbeker van zijn hand uit 1655 met op de voet het opschrift: "Deese Beecker Hebben Laten Maecken Ds.Hector Friesma Bedienaer Des Goddelijeken Woordts In Oudt-Kerck Sampt,Elingh.Feckes.Diaken.Aldaer Voer De Kercke Va Oudt-Kerck, In den
Jare 1655". En onder een leeuw met geopend boek en onderschrift: "Siet de Leeuw die uyt de stamme Juda is heeft overwonnen. Apoc. 5, vers 5."
Op 3 maart 1650 deed hij overigens aangifte van de diefstal van een boek met zilverbeslag en een vierkante zilveren beker.
Afbeelding 8 Voorbeeld van het werk van Brongersma (2)
Afbeelding 9 Handtekening van Brongersma
Afbeelding 10 Meesterteken van BrongersmaAfbeelding 11 Gildebord met rechtsonder Hilbrant Bronga (Hildebrandt Brongersma)
In 1677 verkoopt Dirck Brongersma, een zoon van Hildebrand Brongersma een pand aan de Weerd, tegenover de Bagijnestraat.
A. Diepen ( - 1745)
Mevrouw A. Diepen, echtgenote van de heer van Halbema verkoopt in 1745 het pand aan G. Lourens.
G. Lourens - Stiphout (1745 - 1788)
Het kan zijn dat dit Geertje Lourens Haen betreft. Ze was gehuwd met Jacob Franses van Stiphout en hadden een dochter genaamd Anna Jacobs Stiphout. Jacobus van Stiphout is op 21 juni 1743 overleden en begraven bij de Oldehoofsterkerk. Hij was afkomstig uit Heusden.
W. Stiphout verkocht in 1788 het pand aan de Bagijnestraat aan Pieter Westra. W. Stiphout is waarschijnlijk familie van de weduwe van Stiphout, mevrouw G. Lourens, waarover in de Quotisatie kohieren van 1749 gemeld wordt dat ze "ordentelijk haar kost kan winnen". De locatie, West Minnemaespel, klopt in elk geval, maar het kan ook dat ze toen zelf in de Grote Kerkstraat woonde, want ene Daniel Schaap was toen bewoner van het pand. Daniel Schaap was echter al overleden in 1746, maar er in de Quotisatie kohieren staat dat de weduwe van Daniels Schaap een winkeltje had. Er waren toen twee volwassen en twee kinderen. Dat zou kunnen kloppen als de oudste dochter, Foekje, achttien jaar oud, als volwassene werd geteld.
Meester brouwer Pieter Westra en Kuniera Jans Arentsma (1788 - 1806)
Pieter Westra woonde toen al met zijn vrouw Kuniera Jans Arentsma in de Schrans op nummer 127. Pieter Westra was meester brouwer en oud vroedsman en de echtgenoot van Kuniera Jans Arendsma. Zij was de erfgename van Jan Arendsma, de brouwer die per ongeluk in een vat met bier gevallen was en aan de gevolgen daarvan overleed. Zie daarvoor het blog over Weerd 17. Pieter overleed op 1 november 1825. Kuniera overleed op 80-jarige leeftijd op 11 januari 1831.
Distillateur Gosse Jans van Dam (1806 - 1830)
Gosse Jans van Dam, distillateur (ook wel als stoker of brander aangeduid) koopt het pand in 1806 van Pieter Westra. Op 5 april 1830 verkoopt Gosse van Dam een huis en Branderij voor een bedrag van 3.727 gulden aan Reitze Bloembergen Santé en Ybeltje Pieters Rijpstra.
Handel in wijnen, likeuren en sterke drank van Reitze Bloembergen Santé (1830 - 1834)
Reitze is geboren in 1807, kwam uit Groningen en was op 13 april 1830 met Ybeltje getrouwd. Hij woonde toen op het Ruiterskwartier letter E, no 158. Reitze was grossier, koopman en later deurwaarder bij het Provinciaal gerechtshof van Friesland. En what is in a name? Santé! We nemen er nog een.
Afbeelding 12 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 7 maart 1834 waarin het pand aan de Weerd te koop wordt aangeboden voor een bedrag van 2.613 guldenOp 3 maart 1834 verkoopt Reitze het pand aan Jacob van Dam, de chirurg en buurman op nummer 17. Het is dus vaker in de geschiedenis voorgekomen dat zowel Weerd 15 als 17 in handen was van een persoon of familie. Het pand wordt omschreven als een huis met pakhuis in de Weerdt en een huis in de Bagijnestraat en de koopprijs is uiteindelijk 3.900 gulden. De benedenverdieping blijft een winkel. Reitze overlijdt op 12 oktober 1877.
Afbeelding 13 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 13 mei 1834 waarin Reitze Bloembergen aangeeft zijn handel te verplaatsen naar Achter de Waag no 7.
Afbeelding 14 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 23 mei 1834 dat er nu de drogisterij van J.B. de Beer in gevestigd wordt.
Chirurg Jacob van Dam (1834 - 1861)
Zie voor meer informatie over hem de blog over Weerd 17. Jacob verhuurde het pand.
Huurder Drogisterij J.B. de Beer (1834 - 1837)
Juda Baruch de Beer is geboren op 23 juni 1802 in Oude Pekela en was getrouwd met Aurelia Vlietstra. Hij had samen met haar vijf dochters en een zoon. Hij kwam uit Groningen en vestigde zich in 1926 in Warga. In 1829 zat hij op de Korenmarkt in Leeuwarden. Van 1834 tot 1837 dus in de Weerd, maar kennelijk kon hij geen rust vinden want op 9 mei 1837 zet hij een advertentie in de Leeuwarder Courant waarin hij meldt dat hij zich weer in Groningen gaat vestigen als drogist.
Huurder apotheker Wessel Allesz. Beintema (1837 - 1852)
Wessel Allesz. Beintema is in 1836 getrouwd met Tijsje Sybesdr. Stellingwerff, apotheker, Hij is op 17 oktober 1802 geboren in Dokkum. Sinds 3 juni 1824 is hij apotheker. Hij vestigt zich als drogist en chimist in 1829 in Leeuwarden. Wessel heeft in de Tiendaagse Veldtocht tegen de Zuidelijke Nederlanden gediend als korporaal eerste Afdeling, eerste Batterij, derde Compagnie. Op 22 Oktober 1831 was hij Sergeant bij de Tweede Compagnie. Ze hadden twee zonen, Siebe, geboren op 4 december 1837 en Alle geboren op 18 september 1841 en een dochter Martha, geboren op 12 juni 1840. Hij woonde eerst op de Turfmarkt, nummer 282, toevallig of niet, naast Reitze Bloembergen Santé. Tijsje overlijdt in 1844, nog maar 33 jaar oud. Later hertrouwt hij met Anna Elisabeth Broers. In 1852 koopt hij een huis aan de Wirdumerdijk en verhuist zijn apotheek daarnaar toe.
Afbeelding 15 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 30 april 1852Wessel overlijdt op 21 januari 1860. Zoon Siebe werd ook apotheker en had zijn apotheek gevestigd aan de Wirdumerdijk 19. Of er ook een gaper aan de muur in de Weerd heeft gehangen is niet bekend, maar aan de Wirdumerdijk hing in elk geval een gouden vijzel.
Afbeelding 16 Apothekerspot met Aconitum (monnikskap, zeer giftig, dus een raadsel waarvoor dat gebruikt werd, maar in de homeopathie wel gebruikt tegen ontstekingen)
Huurder Bierhuis B.J. Kuipers (1853 - 1857)
Afbeelding 17 B.J. Kuipers
Bouwe Jans Kuipers is geboren op 11 augustus 1820 en was getrouwd met Anneke Steffens, afkomstig van Schiermonnikoog. Zij overleed al snel en toen trouwde hij met haar zus Geertje Geertje heeft al twee kinderen van haar overleden echtgenoot schipper Tjipke Botes Konter. Bouwe heeft drie kinderen. Sinds 1852 zit Bouwe in de bierhandel. Hij verkocht bier, maar ook mineraal water, vruchtensappen en bessenwijn.
Afbeelding 18 Advertentie in de Leewuarder Courant van 27 mei 1853 waarin hij aangeeft vanaf 12 mei in de Weerdt letter G no 42 (lees Weerd 15) te wonenAfbeelding 19 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 15 juli 1853
Afbeelding 20 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 7 december 1855Afbeelding 21 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 22 mei 1857 met de aankondiging van de verhuizing naar het Heerenwaltje
In 1857 verhuist hij zijn bierhuis naar het Oranje Koffijhuis aan het Heerenwaltje naast het Stadhuis, dat daarna het Oranje Bierhuis gaat heten. In 1878 verkoopt hij het Oranje Bierhuis en gaat zich meer toeleggen op de import van bierflessen. Het bedrijf heeft in elk geval nog tot in het begin van de twintigste eeuw bestaan. Bouwe Jans Kuipers overlijdt op 10 december 1883.
Chirurg Jannes van Dam (1861 ? - 1868)
Jannes is geboren op 15 juni 1830 en is net als zijn vader Chirurgijn en Vroedmeester. Terwijl zijn vader met het gezin al op Weerd nummer 17 woonde, is hij later op Weerd nummer 15 komen wonen. Jannes is op 21 februari 1867 getrouwd met Anna Clasina Andreae. In 1857 woonde hij nog over de Kelders. Op 20 augustus 1878 is hij overleden.
Afbeelding 22 Advertentie in de Leeuwarder Courant
Jannes van Dam verkoopt het pand voor een bedrag van 5.562 gulden aan notaris Johannes de Wal op 20 oktober 1868.
Notaris Johannes De Wal (1868 - 1887)
Notaris Johannes de Wal is geboren op 5 augustus 1820. Hij was getrouwd met Gerredina Groes (in onderstaande advertentie weduwe de Wal genoemd).. Hij was eerst notaris in Dokkum, maar vestigde zich op 1 januari 1857 in Leeuwarden waarbij hij eerst, sinds 15 mei 1862, op de Eewal, nummer 45 met zijn vrouw en twee dienstboden woonde. Op gegeven moment zaten er dus twee notarissen, De Wal op Weerd 15 en De Haan op Weerd nummer 17, naast elkaar. Het belastbaar inkomen van De Haan was echter ruim drie keer zo hoog als dat van De Wal, namelijk 4.940 respectievelijk 1.450 gulden. Johannes de Wal is op 17 maart 1883 op 62-jarige leeftijd overleden. Gerredina Groes is op 31 augustus 1831 geboren. Ze is op 23 mei 1890 naar Velp vertrokken. Notaris de Wal verhuurde een deel van het pand aan Nicolette Theodora Hoogewerff.
Huurder Onderwijzeres Nicolette Theodora Hoogewerff (1879 - 1882)
Nicolette Teodora Hoogewerf was afkomstig uit Rotterdam, daar geboren op 16 februari 1843. Ze was onderwijzeres en gaf tekenles aan dames. Ze heeft zich op 1 september 1875 in Leeuwarden gevestigd, nadat ze was aangenomen als lerares tekenen. Op 18 november 1882 werd ze als vaklerares handteekenen aangesteld op de meisjeschool, gemeenteschool no. 3 in Leeuwarden. Haar salaris was 200 gulden per jaar. Op haar verzoek werd haar op 15 juli 1884 eervol ontslag verleend. Op 9 juli 1890 is ze naar Velp verhuisd. Ze ging mee met Gerredina Groes.
Afbeelding 23 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 19 september 1879 waarin een tekencursus wordt aangeboden
Afbeelding 24 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 7 oktober 1887Sybrandus Laurentius van der Meulen (1887 - 1902)
Sybrandus Laurentius van der Meulen is geboren op 20 juli 1886 en was kantoor assistent. Hij was tevens penningmeester van de commissie van het Bonifatius Hospitaal en zat in het bestuur van de Rooms Katholieke kiesvereniging. Hij koopt "eene Heerenhuizinge met zeeven vertrekken, kelder, keuken, plaats, enzovoort" voor een bedrag van 5.900 gulden van de nabestaanden van de overleden notaris Johannes de Wal. Tegelijk nam hij onder andere vier zonneblinden, een glazenkast in de keuken over voor 50 gulden.
Afbeelding 25 Advertentie in de Leeuwarder Courant
Administratiekantoor Foppe Roorda (1902 - 1911)
Foppe Roorda had een administratie kantoor en hield zich ook bezig met hypotheken en bemiddeling bij verkoop en verhuur. In 1902, te weten op 7 januari, kocht hij het pand van Sybrandus Laurentius van der Meulen voor een bedrag van 8.063 gulden. In eerste instantie had hij zijn eigen kantoor in het pand, maar op 1 april 1903 verkocht hij de zaak aan D. Hellema en legde hij zich meer toe op het verhuren. Hij verhuurde Weerd 15 aan verschillende bedrijven.
Afbeelding 26 Advertentie van F. Roorda in de Leeuwarder Courant van 7 juli 1902Afbeelding 27 Aankondiging van het vertrek van Foppe roorda en de overname door D. Hellema van het kantoor op 1 april 1903Huurder naaimachinehandel Eits, Jonker & co. (1903 - 1910)
De naaimachinehandel zat tot 1903 in het Nauw en werd daarna naar de Weerd nummer 15 verplaatst.
Afbeelding 28 Advertentie waarin de verhuizing naar de Weerd wordt aangekondigd in de Leeuwarder Courant van 23 april 1903
Afbeelding 29 Op 2 mei 1910 werd de verhuizing vanuit de Weerd aangekondigd in de Leeuwarder Courant.
Een paar jaar later staat in de krant dat de Firma ontbonden is.
Afbeelding 30 Aankondiging van de ontbinding van de Firma Eits Jonker en Co in 1913Huurder Kleermaker Albarda & Co (1910 - 1912)
Afbeelding 31 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 20 mei 1910
Nadat de Firma Eits & Co uit de Weerd waren vertrokken kwam kleermaker Joh. Albarda er in. Het was een heren kleermaker en zat eerst op Weerd 24. Ze verkochten onder andere sportkleding.
Op 5 januari 1912 wordt het huis te koop aangeboden. Albarda huurt het pand dan nog. De vraagprijs is 5.110 gulden.
Afbeelding 32 Aankondiging van de verkoop van een Heerenhuis op Weerd 15 in de Leeuwarder Courant van 5 januari 1912
Afbeelding 33 Pagina van de koopakte van Weerd 15 gedateerd 27 december 1911
Foppe Roorda, kassier uit Dokkum, verkocht een pand aan Pieter Gerbenzon op 27 december 1911 en wel te weten: "Eene heerenhuizinge gekwoteerd nummer 15, met plaats, erf en verder aanbehooren, aan den Weerdt op den hoek van - en met vrije steeg of uitgang aan - de Bagijnestraat te Leeuwarden, kadastraal bekend gemeente Leeuwarden, sectie G, nummer 1066, groot een are zestien centiare." Tevens werden gelijk vijf zonneblinden en twee spiegels mee overgenomen. Pieter Gerbenzon betaalde er uiteindelijk 5.111 gulden voor.
Huurder Firma Mekking (1912 - 1918)
Op 14 mei 1900 had trouwe medewerkster S.H. Mekking de winkel van de damesStoett & Westra in de Weerd no 4 overgenomen. Ze had er dertig jaar gewerkt.
Op 20 januari 1913 werd Weerd 4 door de dames Stoett en Westra te huur aangeboden, want op 5 april 1912 was de winkel al verplaatst naar Weerd 15.
Afbeelding 34 Advertentie in de Leeuwarder Courant 25 april 1912Ze verhuisden in 1913 van Weerd 4 naar Weerd 15. Het was een winkel in ondergoed, handschoenen en lingerie. In 1918 werd de winkel opgedoekt.
Afbeelding 35 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 23 maart 1918 waarin de winkel te koop wordt aangeboden
Huurder G. de Haas (1921 - 1923)
Stempelfabriek G. de Haas werd op 27 juli 1921 bij de kamer van koophandel te Leeuwarden ingeschreven. De Haas was in 1921 een van de eersten met een telefoonaansluiting. Gerrit de Haas kwam oorspronkelijk uit Sneek en is geboren op 29 januari 1873
Afbeelding 36 Advertentie in de Leeuwarder Courant
Afbeelding 37 Foto van Weerd 15 in 1903
Afbeelding 38 Het pand Weerd 15 met huurder G. de Haas in 1923Het aardige is dat de ontwerptekeningen uit 1912 van de winkelgevel bewaard zijn. De overeenkomst met de bovenstaande foto zijn duidelijk.
Afbeelding 39 Ontwerptekening van het pand Weerd 15 uit 1912
Afbeelding 40 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 26 september 1923
De Firma G. de Haas verhuisde in 1923 van de Weerd naar de Wirdummerdijk. Daar is het in 1962 samengegaan met De Boer en ging het bedrijf naar de Groentemarkt. In 2019 is ook dit bekende bedrijf gestopt met fysieke verkoop.
P. Gerbenzon (1911 - 1920)
De geschiedenis van de Firma P. Gerbenzon & Zonen kunt u vinden op www.gerbenzon.com en op het blog over Pieter Gerbenzon. P. Gerbenzon was al langer actief als meubelmaker, eerst in de Gloppe en later vanuit het pand Weerd 17.
Afbeelding 41 Foto van Pieter Gerbenzon
Afbeelding 42 Weerd 15 - 17 na de verbouwing rond 1924.
Fa. P. Gerbenzon & Zonen ( 1920 - heden)
Afbeelding 43 Weerd 15 - 17 in 2023
Conclusie:
Het blijkt dat het pand een bewogen geschiedenis achter de rug heeft. De geur van meubelwas heeft het nu wel gewonnen van de geur van bier en sterke drank, maar het is duidelijk dat de brouwerij en drankhandel wel een fors aandeel in de geschiedenis van het pand heeft. Het bekende oranje bierhuis is dus eigenlijk in de Weerd 15 ontstaan! De laatste eeuw is het pand in handen geweest van de familie Gerbenzon en is het een rustpunt in een dynamische omgeving. Winkels hebben plaats gemaakt voor horeca, een bewuste keus van de gemeente Leeuwarden, maar of dat een goede keus is geweest waag ik te betwijfelen. De tijd zal het leren.
Noten:
(1) Schildt is een betaalmiddel. Heette eigenlijk ecu en was een Frans betaalmiddel tijdens de Middeleeuwen
(2) Op een konische zilveren beker op gladde vlakke voetrand staan twee namen en twee familiewapens. In het bandwerk staat gegraveerd: IAN HEERTS AERIAENTIE WILLEMS ANNO 1655. In de bodem is een Duitse zilveren munt gemonteerd met de tekst: IO HANG GEORG S A ROM . IMP . ARCHIM ET ELECTX 1625. De binnenwand van de beker heeft vier boven elkaar gemonteerde noppen als maataanduiding.
De beker is gegraveerd met bandwerk, waartussen takken en bloemen, onderbroken door gegraveerde maskers bestaande uit gedeeltelijk gearceerd takwerk. Hieronder medaillons omringd door takken en bladeren. De medaillons zijn gevuld met: Een Fries wapen, een vrouw in fraaie kleding die een wapenschild met het Wassenaar wapen vasthoudt en een prachtig geklede vrouw voor een poort.
Over het echtpaar dat deze beker liet vervaardigen is vrij veel bekend dankzij hun gegraveerde namen en haar familiewapen. Het echtpaar Jan Heertsz. (Harts, Haerts) en Arjaantje Willemsdr. huwde op 3 mei 1645 in Leeuwarden. Zij was woonachtig in Sint Annaparochie en hij woonde in Vrouwenparochie. Deze plaatsen liggen in Het Bildt in Friesland.
De boerenfamilie Wassenaar, pachters van het Bildt in de 16e en 17e eeuw draagt een familiewapen dat gelijk is aan dat van het oud adellijke geslacht Van Wassenaer uit Holland. Het enige verschil is dat op het Bildtsche Wassenaarwapen de drie halve manen (Wassenaars) doorbroken worden door een balk. Uit recent onderzoek is gebleken dat de afstamming op fictie berust.
Arjaantje werd geboren omstreeks 1613 in St. Jacobiparochie en trouwde op 22 juli 1636 in St. Annaparochie met Arrien Olphertsz. In 1645 trouwt zij met Jan Heertsz., een weduwnaar uit Vrouwenparochie met een tien jaar oude zoon, Heert. Het paar huwt in Leeuwarden maar blijft wonen in Het Bildt. In oktober 1649 is Jan Heertsz. uit Vrouwenparochie namelijk curator over Trijntje (15 ) en Jannichie (8) de kinderen van Neeltje, het twee jaar jongere zusje van Arjaantje.
- Oorkonden der geschiedenis van het Sint Anthonij-gasthuis te Leeuwarden [microform], uit de 15e en 16e eeuw. Door de voogden dezer stichtung naar de oorspronkelijke bescheiden uitgegeven ... Met historische toelichtingen .."
- Keppelstok 42
- https://www.mpaginae.nl/Weerd/K33_5.htm
- https://www.mpaginae.nl/Weerd/20.htm
- https://www.mpaginae.nl/HO/combikhaki.htm
- Leggers van de schoorstenen in Leeuwarden opgemaakt per espel, archiefnummer 5, Gewestelijke bestuursinstellingen van Friesland 1580-1795 - Tresoar, inventarisnummer 6470; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1580-1795
- Wijkboek van Leeuwarden, 1843
- Leeuwarder Courant 14 juli 1853; 7 december 1855; 24 februari 1854; 22 mei 1857; 15 juli 1853; 2 mei 1910; 31 maart 1913; 8 april 1907; 23 april 1903 ; 20 mei 1910; 30 november 1905; 28 april 1903; 3 december 1910; 5 januari 1912; 10 juni 1901; 20 januari 1913; 28 maart 1918; 7 juli 1913; 2 januari 1912; 8 januari 1912; 1 april 1903; 14 augustus 1903; 13 oktober 1902; 7 juli 1902; 7 oktober 1887; 15 mei 1862; 27 november 1857; 23 april 1830; 18 mei 1832; 23 mei 1834; 13 mei 1834; 25 augustus 1835; 9 mei 1837; 26 februari 1867; 7 maart 1834; 29 december 1926; 24 augustus 1891; 15 juli 1879; 26 september 1923; 19 september 1879; 26 september 1882; 6 mei 1884; 10 april 1890; 6 mei 1836; 4 juni 1844; 30 april 1852; 3 november 1910
- Geboorteregister 1820, archiefnummer 1002, Gemeentebestuur van Leeuwarden, 1811-1941 - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3369, aktenummer 0210; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1820
- https://peterzwaal.nl/wp-content/uploads/2014/02/Konter-Kuipers-_1.0_.pdf
- Groot-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden; inventarisnummer 3628, blad 258; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1637-1641
- Groot-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3675, blad 143; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1806-1808
- Groot-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3667, blad 141; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1788-179
- Leeuwarden, archiefnummer 5, Gewestelijke bestuursinstellingen van Friesland 1580-1795 - Tresoar, inventarisnummer 6480, blad 415; Periode: 1749
- Groot-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3653, blad 086; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1743-1749
- https://historischcentrumleeuwarden.nl/images/pdf/OMD-publicaties/omd-boekje-2001.pdf
- Adresboek 1906
- Adresboek 1883
- Adresboekje 1857
- Minuut-akten 1902, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 076149, aktenummer 03434
Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1902
- https://historischcentrumleeuwarden.nl/images/pdf/OMD-publicaties/omd-boekje-1991.pdf
- Het nieuws van den dag: kleine courant 3 mei 1883; 21 maart 1883
- Nederlandsche Staatscourant 8 september 1874
- Minuut-akten 1868 II, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 078096, aktenummer 00249
Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1868
- Minuut-akten 1834, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 075028, aktenummer 00035
Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1834
- Almanak voor de gemeente Leeuwarden 1858
- Minuut-akten 1887 II, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 082089, aktenummer 10760; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1887
- https://bijzondereboekjes.nl/atelier-nieuws/de-stempelmakerij
Klein-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3685, blad 268; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1624-1630
- Memories kantoor Leeuwarden, archiefnummer 42, Memories van successie - Tresoar, inventarisnummer 11128, aktenummer 2/5163: Gemeente: Leeuwarden: Periode: 1883
- Leeuwarden, archiefnummer 5, Gewestelijke bestuursinstellingen van Friesland 1580-1795 - Tresoar, inventarisnummer 6480, blad 404; Periode: 1749
- https://historischcentrumleeuwarden.nl/images/pdf/stadswandeling_oudste_geschiedenis-def.pdf
- Groot-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3647, blad 276; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1715-1723
- Groot-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3638, blad 112; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1666-1669
- Trouwregister Gerecht Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0902; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1653-1663
- Register betalingsordonnanties ontvanger generaal consumptiën, archiefnummer 5, Gewestelijke bestuursinstellingen van Friesland 1580-1795 - Tresoar, inventarisnummer 2678, blad 117v; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1660-1663
- Trouwregister Gerecht Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0901; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1644-1653
- Protocol van bestedingen van wezen, archiefnummer 1182, Old Burger Weeshuis (O.B.W.) en Gabbema Gasthuis I te Leeuwarden, 1534-1919 - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 125, blad 011; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1651-1714
- Verzameling Hessel de Walle, archiefnummer 0001, Inscripties en grafschriften - Hessel de Walle, aktenummer 3661; Periode: 1341-1901
- https://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/nnbw/#source=10&page=82&view=imagePane
- https://www.mpaginae.nl/QdeBlau/Schutterij.htm
- Voet, Elias jr. Merken van Friesche goud- en zilversmeden.('s-Gravenhage, 1932), p. 42
- https://www.mpaginae.nl/Beroepen/lijstgrcons.htm
- https://www.mpaginae.nl/HCL/K30.2-72.jpg
- Lourman, Martinus, Naamlyst der eerw. heeren predikanten, dewelke zedert den tydt der Reformatie tot in den jare 1751,
- https://koninklijkfriesgenootschap.nl/wp-content/uploads/2021/01/DVF_1966_47.pdf
- https://www.dominees.nl/search.php?srt=g&id=14933
- https://www.theologieportaal.nl/predikantenlijst
- https://historischcentrumleeuwarden.nl/images/pdf/uit-eersugt-20170412-05.pdf
- Trouwregister Hervormde gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0986; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1709-1714
- Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0939; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1723-1730
- https://www.mpaginae.nl/Samme/tabelStudenten.htm
- Cuperus, Sjoerd, Kerkelijk leven der Hervormden in Friesland tijdens de Republiek, p. 197
- Register der resolutien en placaaten van [...] de heeren Staaten van Friesland.
- Bevolkingsregister 1859 - 1876, archiefnummer 1002, Bevolkingsregister 1859 - 1876, inventarisnummer 4640, blad 0040; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1859-1876
- Raadsverslagen van de gemeente Leeuwarden, 1865-2007 (Notulen) | 1882 | 18 november 1882 | pagina 1
- Volkstelling 1839, archiefnummer 1002, inventarisnummer 4033; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1839
- Bevolkingsregister 1848 - 1859, archiefnummer 1002, Bevolkingsregister 1848 - 1859, inventarisnummer 4591, blad 046; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1848-1859
- Algemeen Handelsbald, 30 januari 1860
- Cohen, Ali, Nieuw statistisch-geneeskundig jaarboekje voor het Koningrijk der Nederlanden voor 1852 en 1853
- https://sytema.net/genealogie/getperson.php?personID=I6857&tree=Sytema
- https://periodieken.historischcentrumleeuwarden.nl/issue/REP/1811-01-01/edition/04/page/9?query=
- Wijkregister 1843-1848 G 37, archiefnummer 1002, Wijkregister 1843-1848, inventarisnummer 4081; Gemeente: Leeuwarden
Periode: 1843-1848
- Minuut-akten 1852 I, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 078060, aktenummer 00048;Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1852
- Primitief Kohier der Directe belastingen op het inkomen, ten behoeve der gemeente Leeuwarden over het dienstjaar 1870
- Lidmatenregister Herv. Gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 1008; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1581-1805
- Lidmatenregister Herv. Gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 1008; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1581-1805
- Lidmatenregister Herv. Gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 1008; Gemeente: Leeuwarden; Periode: 1581-1805
-1155 Ritske Boelema Gasthuis (R.B.G.) te Leeuwarden, 1505-1983(1996), HCL
- Quaclappen, archiefnummer 14, Hof van Friesland - Tresoar, inventarisnummer 16688, blad 47; Gemeente: Leeuwarden
Periode: 1534-1537
- Dolk, W. 'Thuis in de zestiende eeuw,' Fries Museum Bulletin dec. 1989, pp. 10-13.
- https://www.friesmuseum.nl/en/collection/icons/gildebord-van-zilversmidsgilde
- 033_OttemaN_CatalogusTentoonstellingAntiekeGoudZilverwerken.pdf
- Het Vaderland 6 januari 1912
%20Gerbenzon%20(2).jpg)
.JPG)
