Geleerde voorouders: Dirk Thomas, schoolmeester (No 160)
Dit artikel is het negende uit een serie over mijn voorouders die als geleerde, bijvoorbeeld dominee of leraar actief zijn geweest en verbonden zijn met Friesland.
Dirk (Durck) Thomas (no 160) was de zoon van Thomas Ates (Thomis Aates) (no 320) en Fokeltje (Foekel) Jacobs. Zij waren op 14 september 1708 getrouwd in Jorwerd. Fokeltje is overleden op 13 juli 1743 in Jorwerd.
Dirk is op 21 januari 1720 in Jorwerd gedoopt en in 1800 in Britswerd overleden op een leeftijd van ongeveer 80 jaar.
Hij was schoolmeester te Britswerd; hij deed belijdenis in Jorwerd op 16 mei 1746 en was tevens timmermansknecht. Later functioneerde hij ook als koster.
Afbeelding 1 De Kerk en de school van Britswerd
Hij is op 5 september 1750 vertrokken naar Britswerd. Hij komt te Britswerd aan op 6 september 1750 met attestatie van Jorwerd. Hij staat op de lidmatenlijst van Britswerd in 1772, 1785 en 1790. Britswerd is een klein dorp. Op de terp staat tegenover de kerk een rij gebouwen, waarin niet alleen de brede pastoriewoning opvalt, maar vooral het gaaf bewaard gebleven rijzige schoolgebouw met zes grote lokaalvensters en grote schoorstenen.
Dat hij het niet breed had, mede door overlijden van zijn vrouw, blijkt uit de volgende aantekening uit de kerkvoogdij-rekeningen van Britswerd van 10 november 1758.
Is door mr. Dirk Tomas schoolmr. ter plaatse aan de resp. ingesetenen voorgedragen dat hij door zijn beswaard huisgesin en het verlies van wl. zijn vrouw niet wel in staat is om voor hem en zijn kinderen op een behoorlijke manier door 't schooltraktement te kunnen aan brood te komen; dat de vorige Kerkvoogden gratieus bij donatie hem jaarlijx met 30 c.g. hadden ondersteunt; en dat hij te dien einde seer eerbiedig versogt, dat die gratificatie bij vervolg aan sijn Ed. tot sijne subsistentie mogte worden verleent, waarover gedelibereert zijnde is door de Rendeerde bij eenparigheid van stemmen goedgevonden en verstaan dat de nieuw te stemmen Kerkvoogden aan hem mr. Dirk Tomas 's jaars bij donatie tot subsistentie van zijn Ed. en huisgezin zullen geven 30 c.g. in te gaan 1° Jan. 1759, edog zullen niet langer als tot ons weederseggen off tot die tijd dat sijn huisgezin minder behoeftig zij; en special met bepaling dat hij sig neerstig en wel in zijn pligt als schoolmeester en coster gedrage; zullende bij nalatigheid van zulx deze gratificatie ofte begunstiging in zijn armoede direct ophouden.
Aldus gedaan etc. te Britswert desen 10 Nov. 1758.
Mede get. door Dirk Tomas.
Hij had wat bouwland. "Twaalf pondematen Greidland onder Britswerd, bezwaard met 4 en twee derde Floreen, by Thomas Durks in gebruik", volgens de Friesche courant van 2 september 1797.
Naast schoolmeester was hij ook timmerman. Zijn eerste vrouw heette Claaske Andrys. In 1753, 1764, 1780 en in 1794 werd hij ook genoemd als dorprechter. In 1760 was Geertje Johans zijn vrouw en in 1763 Anna Wilhelmina Coenradi, terwijl hij op 10 juli 1774 hertrouwde met Elisabeth Sjoerds, afkomstig uit Oosterlittens, een weduwe die eerder boerin was geweest. In dat jaar ontving hij 54 gulden voor de huur van het kosterijland. Bovendien ontving hij toen nog steeds een jaarlijks toelage van 30 gulden. (Zie hierboven cursief). Ook op 1 januari 1792 ontving hij nog steeds deze "gratieuze suppliering van 't schooltractement".
Na zijn overlijden was er op 1 mei 1800 "boelgoed ten sterfhuize van wijlen mr. Durk Thomas, in leven schoolmeester te Britswerd."
Afbeelding 2 Advertentie in de Bataafsche Leeuwarder Courant van 26 april 1800
1. Trijntje Dirks, geboren 10 april 1744 te Jorwerd.
2. Thomas Dirks Visser gehuwd met Jeltje Jentjes. Hij is geboren 8 juni 1745 Jorwerd. Beiden deden belijdenis te Britswerd 8 mei 1771 en stonden ze op de lidmatenlijst in Britswerd. Hij is vertrokken met attestatie naar Mantgum op 25 november 1802; daar staanz e beiden op lidmatenlijst van 1803. Hij woont in 1812 te Mantgum in huis nr. 15.
3. Fokeltje Dirks gehuwd met Sjoerd Douwes. Zij is geboren op 1 september 1748 te Jorwerd, overleden 1801 Britswerd, leeftijd 52 of 53 jaar
4. Andries Dirks Visser (no 80), gehuwd op 27 mei 1766 met Feikje Palses. Andries is op 27 december 1750 gedoopt in Britswerd. Later is hij op 13 mei 1787 gehuwd met Yfke Lolkes Bruinsma. Hij woonde in Huins en was ook schoolmeester en dorpsrechter. Hij is op 29 oktober 1807 overleden. Met Yfke had hij meerdere kinderen, waaronder Dirk Andries Visser (No 40) geboren op 29 februari 1788. In 1784 was Andrys Dirks schoolmeester te Huins; hij was tevens kastelein, in 1790. In 1779 kwam hij in Huins nog voor als schipper. In 1800 was hij nog schoolmeester. De scholen van Huins en Lions zullen toen in 1780 vermoedelijk zijn gecombineerd, onder meester Andries Dirks. Waarschijnlijk heeft zijn weduwe het werk na zijn overlijden in 1807 voortgezet want in 1820 werd zij vermeld als schoolhoudster te Huins.
5.Ate Dirks, gedoopt op 20 april 1753 te Britswerd. Was waarschijnlijk ook schoolmeester, in Lions. Maar hij was ook voorzanger en koster. Hij is in 1801 overleden.
6. Jan Dirks, gedoopt op 24 augustus 1755 te Britswerd
7. Jan Dirks, gedoopt op 19 september 1756 te Britswerd
8. Geertje, gedoopt op 16 mei 1762, kind van Dirk en Geertje Johans.
9. Christiaan, gedoopt op 30 oktober 1763, kind van Dirk en Anna Koenradi
10. Trintje, gedoopt op 2 december 1764, kind van Dirk en Anna Koenradi
Britswerd had rond 1800 178 zielen. Dirk gaf nog les op zijn tachtigste! en was toen ook nog koster. Daarvoor kreeg hij jaarlijks f 180.- mocht vrij wonen. Hij gaf les aan tussen de 18 en 20 leerlingen. Ook toen was het dus een klein schooltje.
Literatuur en bronnen:
- https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/14622517/Onderwijsenquetevan1799.pdf
- Trouwregister Hervormde gemeente Jorwerd, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0075 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1639-1810
- register van overledenen Jorwerd, archiefnummer 28, Collectie Doop-, Trouw-, Begraaf- en Lidmaatboeken (DTBL) - Tresoar, inventarisnummer 0076 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1734-1784
- Autorisatieboeken, archiefnummer 13-05, Nedergerecht Baarderadeel - Tresoar, inventarisnummer 033, blad 004 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1772-1810
- Doopboek Herv. gem. Britswerd en Wieuwerd, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0067 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1678-1812
- Trouwregister Hervormde gemeente Britswerd Wieuwerd, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0068 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1681-1810
- Trouwregister Hervormde gemeente Britswerd Wieuwerd, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0068 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1681-1810
- Doopboek Herv. gem. Britswerd en Wieuwerd, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0067 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1678-1812
- Friesche courant : gelykheid, vryheid en broederschap, 2 september 1797
- Bataafsche Leeuwarder Courant, 26 april 1800
- Omschrijvinge van familiën in Friesland ("Volkstelling"); Westergo, inventarisnummer 1629 Periode: 1744
- Doopboek Herv. gem. Jorwerd, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0074 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1639-1811
- Lidmatenregister Herv. Gemeente Britswerd en Wieuwerd, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 69 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1682-1850
- https://www.fryske-akademy.nl/fileadmin/inhoud/img/undersyk/skoalmasters/baarderadeel.pdf
