In dienst van Stad en Staat Frans Pytters van Kijl (No 1.324)
Dit artikel is het zesentwintigste uit een serie over burgers die zich inzetten voor militaire taken en gaat over de dienstplicht, schutterijen en het reguliere leger. De discussie over de dienstplicht is nu weliswaar minder, maar nooit helemaal weg geweest en gezien het personeelstekort in het leger ook nu actueel. Het is nuttig om dit fenomeen in historisch perspectief te plaatsen. Sommigen hebben de dienstplicht ondergaan maar er zijn ook mensen vrijwillig het leger ingegaan, waarbij "het leger" een rekbaar begrip is. Ook milities, schutterijen en andere paramilitaire organisaties komen aan de orde. Met de beschrijving van de lotgevallen van deze mannen zie je tegelijkertijd een verschuiving van de loyaliteit jegens de stad naar loyaliteit jegens de staat.
Bij genealogisch onderzoek kwam ik een voorouder met de naam Tetke Reyns Bienkema tegen, die op 22 maart 1640 in de Grote Kerk van Harlingen getrouwd was met Franz Pytters Kijl (1). Elders wordt ze Tetie Reins Bientiema genoemd. (2)
Kennelijk is ze in 1664 overleden, want uit dat jaar stamt een testament. Ze had samen met Franz Pytters Kyl zes kinderen: Pyter, gedoopt op 16 april 1645 in Harlingen; Gerben (Gerbrandus), gedoopt op 14 september 1649 (4) Joannes, gedoopt op 2 november 1651 in de Grote kerk in Harlingen. (5) en Trijntje. Tijntje doet op 13 november 1675 belijdenis in Harlingen; Trijntje woonde toen bij de "Grauwe Kat". Er is een gevelsteen met die naam, maar die is van veel latere datum.
Weer elders wordt ze Tettie Reyns of Tetie Reiners Bientena genoemd. (3) En er is nog een variant: Tettje Reins Bientjema (6). Er is nog een Pieter gedoopt, op 4 april 1642 (7); Reyn, gedoopt op 31 januari 1647 (8) En nog een Pytter, gedoopt op 18 februari 1644, met de naam variant Tetke Reyns Bentiema (9)
Tetje Reins Bientiema woonde in 1664 aan de Weverstraat in Harlingen (10)
Student in Franeker
Haar man, Frans (Franciscus) (van) Kijl heeft vanaf 15 juli 1646 op de universiteit van Franeker gezeten. Hij studeerde er talen. Hij is in 1664 overleden. (11). Hier wordt ze Tettie Reins Bientiema genoemd. Frans is geboren in 1613 in Harlingen. Zijn ouders waren Pytter Martens Kyl en Tryn Jans.
Frans Kijl heeft in 1654 een huis aan de Kerkpoortstraat 25 in Harlingen gekocht en in 1655 een huis aan de Zoutsloot in Franeker. (12) In Harlingen heeft hij in de jaren 1648 tot 1650 waarschijnlijk aan zuidkant van de Noorderhaven (nummer 100) gewoond. Hij heeft het pand in 1643 gekocht. Zijn naam komt ook voor in de hypotheekboeken van Franeker. Zijn naam wordt soms verbasterd tot Frans Kil.
Afbeelding 2 Kerkpoortstraat 25 in Harlingen in 1613
Burgerhopman
Aan het begin van de zeventiende eeuw had Harlingen ongeveer 8.000 inwoners. Frans Kijl was burgerhopman. Een hopman stond aan het hoofd van een compagnie. Harlingen telde vier compagnieën. De gehele schutterij bestond uit 224 man. Ook het feit dat Frans hopman was, een erebaan, wijst erop dat hij uit een gegoede familie moet zijn voortgekomen. Waarschijnlijk was hij voordat hij hopman werd eerst vaandrig. Hij volgde D. Gerckema op 16 juli 1658 bij de compagnie van kapitein Hayo Henrick van Mauderick op. Op 18 november 1658 volgde Oene van Roorda Frans van Kijl weer op als vaandrig (13). Hayo van Mouderick werd in 1667 majoor.
Een officiersfuncties zoals vaandrig was in de meeste gevallen een opmaat richting het kapiteinschap Hopmanschap). Als compagnieskapitein moest je een dapper aanvoerder in het gevecht zijn en tot voorbeeld van de manschappen dienen. Maar hij moest ook kapitaalkrachtig zijn. Als de soldijbetaling werd vertraagd of tijdelijk niet plaats kon vinden, moest de kapitein de soldij voor kunnen schieten.
Afbeelding 3 Plattegrond van de Noorderhaven in Harlingen rond 1613
Afbeelding 4 Noorderhaven in de zeventiende eeuw
Het pand wat er nu staat is van later datum, maar de locatie is waarschijnlijk wel correct.
Afbeelding 5 Noorderhaven 100 in Harlingen in 2024
Zijn naam komt voor in een zeventiende eeuwse akte van 25 april 1654:
Het eerste deel van de vreemde incomende bieren. Strijckgelt 22 rijcxdalers. Itien Hendricksz geschreven 25300 £, gestreken 22 rijcxdalers; Riemer Jurians verhoocht 1500 £, alsoo pachter voor de somma van £ 26800 - 0 -. Borgen Frans van Kijl ende Jan Feijckes. In conformite van de lijsten beloven wij ondergestelde pachter, borgen ende partioniers, elcx in solidum ende voor ‘t geheel de bovengestelde somma van onse pacht aen ‘t comptoir deser Landtschappe promptelijck op termijnen in de selve vermelt, op te brengen ende sullend betalen, onder verbandt van alle onse geene uutgesondere goederen, ende des Landtschaps parate executie, oirconde onse handen, beneffens de verteijckeninge van D. Claix, huyden desen 25en april 1654. [get.] Riemer Jurians (42) 1654, Jan Feijckes 1654, F. van Kijl 1654, Outger Jans (55) 1654, D. Claix 1653.
Ook op 22 april 1657 staat hij borg, nu voor een man genaamd Riemer Juriens. Het betreft grote bedragen, ook weer een aanwijzing dat het een rijk persoon betrof.
Outger Jansz en Frans van Kijl staan borg voor Riemer Juriens, pachter voor £ 34.297 van het eerste deel van de inkomende bieren. Register borgstelling havenmiddelen invnr. 2637, geen foliëring.
2. Het eerste deel van de vreemde incomende bieren. Strijckgelt 22 rijcxdalers. Willem Junius tot Worckum geschreven 32997 £, gestreken 22 rijcxdalers; bij Riemer Juriens verhooght 1300 £, alsoo pachter voor de somma van £ 34297. Borgen Frans van Kijl tot Harlingen ende Outger Jansz. In conformite van de lijsten beloven wij ondergestelde pachter, borgen ende partioniers elcx in solidum ende voor ’t geheel de bovengestelde somma van onse pacht aen ‘t comptoir deser Landtschappe promptelijck op termijnen inde selve vermelt te sullen opbrengen ende betalen, onder verbandt van alle onse geene uutgesondere goederen, ende ’t Landts reale ende parate executie, oirconde onse handen , beneffens de subscriptie van D. Claix, desen 22en april 1657. [get.] Riemer Jurians (46) 1657, Outger Jans (58) 1657, F. van Kijll 1657, Siuort Pibes Wiaerda (44) 1657, Rinse Watses, D. Claix 1657. (14)
Tetke Reins Benthiema is waarschijnlijk voor 1620 in Bolsward geboren. Doordat de naam steeds verbasterd is, maar ook vrij uitzonderlijk is, is de verleiding groot om hem nog wat te veranderen en dan kom je uit op Inthiema. Op zich geen rare gedachte gezien het feit dat Franz Pytters Kijl van goede komaf was en kon studeren lijkt me dat ook Tetje tot een aanzienlijk geslacht zou kunnen behoren. Maar hiervoor heb ik nog geen bewijs gevonden.
Het bijzondere is dat na het overlijden van eerst Frans Kijl en daarna van Tetke Benthiema er vier weeskinderen waren waarvoor gezorgd moest worden. De hele inventaris is toen beschreven, tot het laatste zoutvaatje aan toe. Het geeft een fraai beeld van het huishouden van deze voorouders. En de conclusie kan al zijn dat het een bovengemiddeld inkomen moet hebben gehad. (15)
In de binnencamer van Noorderhaven 100 te Harlingen:
Bedden en bedssteden etc.
twee bedden met twee puelen
6 oorcussens
2 groene gevoerde, en 2 Spaanse dekens
1 witling
2 paer groene gardijnenen met 2 rabatten voor de bedden
1 paer groene gardijnen
noch een paer blauwe gardinen
een groen schorsteenkleet, met 2 groene spreeties daeraan
10 stoelkussens
een groen spreed voor de cas
Holtwerck
een eken kas
een eken comtoir, met een groen decsel
5 vierkantige schilderien
5 achtkantige schilderien
een spiegel
8 albasterde bordties
een achtkantige marmerde tafel
7 swarte stoelen
7 andere slechte stoelen met een kleine
een scherm
een canarikorf met drie vogeltiens
Oostindische steenwerck
10 Oostindische pannen
13 coppen soo groot als clein
4 clapmutsen
een Oostindisch butterpann met een vrugtschaeltie
1 kantie
2 Oostindische flessen
1 Oostindisch doofpottie
In de spijskamer van voorschreven binnencamer :
5 schildere borties, de 5 sinnen uitbeeldende
2 schildere bordties, landschappies
een seskantig bordtie daer in de beeltenisse van de kinderen vader
een mesken vuirbecken
2 mesken celen
een mesken strijckiser met laatie daerop 't staet
een koeckpanne
een mesken candelaerke
een mesken tromp
1 tinnen mingelen
1 tinnen waterpot met een spijpottie
1 tin soltvatie, ende een trachtertie
een stenen mostartpottie met een silvere lidd
4 stenen kannen met tinnen lidden
1 isere snuiter
2 schapekasen
[0176r] een grote iseren kandelaer met een mesken blad
2 gladstenen
1 tang en ketting in de schorsteen
een swarte mof met 2 mofkassen
3 glasen romers
Een boeckkas in de voorschreven camer daerin volgende boecken :
Een bijbel nieuwe oversettinge ende een bijbel van de oversettinge, beide in folio
Historien van Umanuel [Emanuel] van Meteren
Titi Livii [Titus Livius] Romeinse historie
Cronijck van Sebastianus Franck [Chronica, tijt en geschietbibel van aenbegin tot in dit tegenwoordigh]
Lof de zeevaert door E. Herckmans [Der zee-vaert lof handelende vande gedenckwaerdighste zeevaerden]
In quarto
Geschiedenissen etc. beschreven door Gulielmum Baudartium [Baudartius, Gulielmus]
Aphophtegmata Baudartii [Apophtegmata Cristiana Ofte Ghedenk-weerdie leersaeme, ende aerdighe spreucken door Baudaert Wilhem]
Predicatien en meditatien door B. Duinglo [Predacatie en meditatien, by forme van bid-en danck-sermoen over den 5. junij 1648. gepubliceerden eeuwigen vrede]
Cronijck van Frieslant door C. Schotanus
Vier ende wolck calomne [Ireneus Philalethius [pseudoniem van Ewout Teelinck (1573-1629)], Vyer ende wolck-calomne, lichtende nacht ende dach, om het Israel Godes, by eenige algemeene regels [...] tot in het hemelsche Canaan te leyden. - Amstelredam : Marten Jansz Brandt, 1622, in kwarto.
Scherm ende schilt der kinderen Godts door Roelof Pytters
Den geestelijcken alarm der godslosen door J. Bescun? [Adrianus Hasius, Den geestelycken alarm tot schrik der godlosen, en troost der vromen, Amsterdam 1653]
Boxoris Neerlands historien
18e end andere formaten
Proces van 't ketter dooden etcetera
Verclaringe van de ruste des gemoets
Der Francoisen morgenwecker
Practijq der godsaligheit
Cats trouwring
Tijtcortinge van J.H. Crul
Petri Baardt Duegden spoor
Troost tresoor door Joannes Bruno
Armevoogt etc. : van Renemans
Kleine herbarius
Geestelijcke verlatingen Voetii?
Cristelijcke zeevaert
Van een ampt der overheit L Joannem Seu ?
Historie van Carel de II
Lusthof des gemoedts
Op- en ondergang der coningen en prinsen
Nieuwjaers gifte van Focco Johannis
De cristelijcke ridder
5 kleine olde boeckies
Int voorhuis ende de gang
een eeken slaapbanck met een groen dexel daerop ende bord daervoor
2 swarte stoelen
3 andere stoelen, en een klein kinderstoel
een tonne met een decsel
een eeken parske
2 eken rakken
een eken mantelstockie
een lanteern
3 wask tobben met een handtvattie
2 wask schamels
16 kleerstocken
een spiegel
2 kleerkorven
In 't voorcamerke
een bed met een puel
2 oorkussens
2 gevoerde groene dekens, met een witte dito
een paer groene gardinen met een rabat
16 stoelkussens van diverse soorte
een reissack met een quast in 't bedsteed
een carpous
een groen wielgh [wiegh] spreetie, noch groen lakens tafelspreedtie
twe teken tot puelen
1 pluimkussentie
1 groen lakens schorsteencleed, met een rabat
een eken cas
een mantelstock
3 stoelen
een kerckstoel
1 letter houten emmerke
6 schilderien, 1 dito sonder list, 2 albasterde bordties
een spiegel
een houten almanach, 1 swarte bedstock
2 butterpanties, met 1 clapmuts
2 kelkies met een copke
2 kleine clapmutskes
2 cleine panties
2 Oostindische romerkes
2 glasen ballen op de cas
1 gesneden bierglas, en romerke
[0178v] 3 grote glasen romers
2 glasen fluiten
noch 4 glassies
5 witte glasen
2 bemaalde butterpanties
noch 3 slechte bemaalde pannen
Op 't achterop camerke
een bed met een puel
2 oorcussens
1 groene ende een Spaanse deken
1 rabatt
een grote eken kiste
een tafel
3 stoelen
1 sandlooper
Op de solder:
een vleisvath
1 schop
een rager
een ledder
1 vath
6 zoetemelcx kesen
1 lood om de vogelskouw aen te hangen
een old pluimkussen
een weinichie turf
een partij Noords holt
In de kueken, portael ende op de plaats
een bed met een puel, 2 oorcussens
4 dekens,
1 rabat,
een schorsteenscleedt
3 stoelcussens
1 vleisvork,
1 spinwiel
een houten stoel,
een ander stoel
1 tafel ende
1 banck daerin enige olde romlingen
5 borden,
1 keerslaed
1 tijntien,
noch 2 tijnties,
1 tobbe,
2 varndels
1 lanteern,
1 spiegel
een rakkie, daerop 5 bemaalde pannnen en een comke
een hangiser, treeft, tange, asschop, 1 potzeel
1 rooster,
1 iseren blaker,
1 ellen,
hackmes
1 blicken zalmbrader
1 isere snuiter
1 copere ketel met een lidd
enige stucken roockvleis
een mangelbord met 3 mangelstocken
2 stoffers,
2 houtwijvers
3 houten wateremmers
een mesken aker,
1 iseren pot
1 water iserke
2 tinnen patielen ende een com
3 tinnen coppen, ende tinnen schaeltie
3 tinnen lepels,
1 blicken salaetemmerke
1 iseren candelaerke
[0180r] 20 soo witte als bemaelde pannen
4 kleine panties
3 gattiepannen
3 witte schalen,
4 andere kleine schaelties
noch enig ander schuttelgoedt
1 viskemmer,
1 hakbort, en stijf bordt
2 puthaken,
een ledder
een hakmes
twe pluimkussens
een hackbordt
3 stoven
een eeken doos
een mesken gootlinck
een coperen braadpanne
een mesken schuimspaen
een mesken ondersteker
In een doos:
3 frouwe slippen
10 Duitsche mutsen
6 mutskes
8 ondersten
11 Janneties
7 doeckies
3 bandikis
39 beffen
10 hooftdoecken
16 kindermutsen
15 nuesdoecken
18 kinderslippen
Nae ontsegelinge in de kas bevonden als volgt:
Een silveren doosie daarin bevonden een rosenobel
11 rijxdaalders, 3 halve rijxdaalders, 3 oorden
6 gouden ringen
een gulden haeck en euus [= oog]
een ketting rode bloedt cralen met een gouden penning
een dito met een gulden haeck en euus [= oog]
een silveren cop
een silveren kantie
een groot silveren penning
3 silver croesen
24 silvere lepels
een silver onderriem, haeck, 2 kettings
een silver haeck en ketting
twee silvere kettings
vier silver hefte messen
3 dito ingeleit
een sulver lidt
8 silver eierlepelties
Kindergoed: 1 silver copke, een stoofke, 1 soutvattie, een koekpantie, 1 wafelisertie, 2 glasen kanties met drie litties
een silver ooriser
een silver gevest degen
een rotting met silver beslach
een testament,
een psalmboeck met silver beslag en ketting
een dito met silver beslag
een klein dito met silver haecken
een dito met vergult op de sneed
een doos lidt met versierde blomen
een groen verwielen en kussentie
een brandtstienen ketting
2 kussenties
3 silver brandewijns kroeskes
11 silver ducatons
een goutgulden: 1/2 rijxdaler, een schelling
aen dubbelties hondert dertig werp
Noch een sackie daerin bevonden een waluweerde rijxdaler, 3 oorden, een 10 stuivers, 4 Engelse stuckies
Een obligatie holdende op de hopman Remmert Hendrix ter somma van hondert Caroli guldens
Linnen:
41 laeckens
31 mans hemdem
15 vrouwe hemden
27 slopen
4 nacht halsdoecken
15 witte schorteldoecken
28 cleine kinderdoecken
7 grote kinderdoecken
2 pueldoecken
54 servetten
3 tafelakens
een doppiesdoeck
2 pueldoecken
2 blauwe lakens rocken
een bratten dito
een grof greinen dito
1 root scharlakens dito
1 roodt onderrock
1 karmesinen schort
een here saien schort
een swartlakens rock
een grof greinen manteltie met mouwen
een bont bratten manteltie met mouwen
een grof greinen met bont, een kinderdoeck
een swart sijden toerts schorteldoeck
2 rood bratten schorteldoecken
een vulpen capsluier, een seekap
1 rijd manteltie
1 burstie
een bont spreetie
een hoick
een swart lakens mantel met satijn
een grof greinen dito
een grau lakens pack cleren
een grof greinen dito
een swart lakens dito
een root scharlakens hemdrock
een pack sijden kleeren
een blau sijden veltteken met gouden kant
twe groen lakens bedspreden
2 paer kragen mouwen
een paer sijden hosen
een lap geel carsai
een swachtel
een groen kinderschortie
een rood ruft,
1 feltekentie [= veld-tekentje, vaandeltje]
onderst
voormouwen,
handschoenen,
2 sijden hoosbanden
2 paer swarte wanties
een moff
een lap toerts,
1 lap grof grein
eenige wrongen
6 3/4 elllen camerdoeck
8 1/2 ellen doeck
13 ellen doeck
een paer half mouwen etc.
een vrouwen hemd
6 blauwe schorteldoecken
Een eken kas in 't voorcamerke daerin bevonden
9 tafelakens
9 servetten
12 pueldoecken
4 doppies witte schorteldoecken
een half laken
12 hemddoecken
37 nuesdoecken
6 nacht halsdoecken
18 kinder nuesdoecken
5 witte schorteldoecke
een paer witte halfmouwen
15 dassies
een wit borstrock,
een kinder schorteldoeck
[0193v] 2 paer witte kinderhooskes
5 paer witte handschoenen
2 swarte schorteldoecken, een bratten, 1 grof grein
een vrouwe kluerd overlijf
een bratten bont manteltie
een karmosinen rock
een dito
een rassen schort
2 paer swarte vrouwe hosen
1 paer karmosinen dito
2 paer halfmouwen,
1 rode borstlap
2 paer voormouwen
6 mans slaepmutsen, een wollen
4 vrouwen bonten dito
een gele onderbroeck
[0194r] een heuck [= huik]
5 halsdoecken,
noch twe vrouwen rocken
1 overlijff ende op de bedden
handdoecken, 6 servetten
2 mans hemden
6 wijtlingen
Linnen in de wask: 19 nacht halsdoecken, 5 witte, 6 tafellakens, 3 dassies, 30 slopen, 3 pueldoecken
In 't voorcamerke in twe vaste kaskes na ontsegelinge bevonden volgende goederen
3 Oostindische pannen
2 dubbelde clapmutsen
2 grote Oostindise coppen en 2 cleine dito
4 cleine Oostindische panties
1 Oostindische cop met silver voet end oren
6 slechte stenen tafelborden
5 groot Oostindische butterpannen
2 clapmutskes
4 wijtlingen,
2 dassies
1 pack witte onderkleeren
noch 2 witte onderbroecken, en enige onderhosen
3 doppies handoecken
1 blauwe schorteldoeck
In 't besegelde cantoir na ontsegelinge bevonden
een goudwicht, een mes daeraf het heft met silver ingeleit in een rood leren sakie
enige brieven en aentekeningen rakende dit sterfhuis, in cas van liquidatie met het sterfhuis van d'overledene gemeensman Riemer Juriens Wijngaerden
Seecker acte van accoord tusschen Jan Feickes in qualiteit, ende Sioerd Reins Bientema, waerbij de selve Sioerd Reins als reste van meerder somma, ten profijte van dit sterfhuis, schuldig is de helfte van eenhondert vijftig Caroli guldens, quoteert met A
Vastigheden (Onroerend goed)
Sekere huisinge cum annexis, staende binnen deser stede aen de suidkant van de Noorderhaven bij de secretaris Idsinga tegenwoordich bewoond werdende volgens coopbrief ende ingelost reversael gedateert den 28 januarij 1659, quoteert met B [zie Proclamatieboek invnr 237, fol 197r, Frans Kijl koper, 1659]
Een hof cum annexis gelegen ontrent de olde kerck alhier, achter 't huis d'Olde Hillebrant genaemt.
Aldus gedaen ende geinventariseert op dato ut ante. In kennisse van ons commissaris ende secretaris
(get.) D. Wringer 1660
Sjoerd Reins Bientema
De in de inventaris genoemde Sioerd Reins Bientema (Binckama of Bintjema) komt uit Bolsward en is daar gemeensman en schoenmaker. Hij woont samen met zijn vrouw Trijntje (Tricnke) Willems op de Grote Dijlakker. Hij was in 1655 ontboden door de kerkeraad van de Hervormde kerk in Bolsward. (17) Hij was vaak dronken en handtastelijk. Gezien zijn naam zal het familie van Tetke zijn.
Johannes Franz Kijl (No 662) chirurgijn
Johannes Franz Kijl, de zoon van Frans en een voorouder (No 662) werd chirurgijn in Bolsward. Hij is geboren op 2 september 1651. Hij woonde aan de Korenmarkt en was in Nijland getrouwd met Egbertje Bouwes Bruinsma.(18) Hij deed op 4 augustus 1677 belijdenis. Hij was op 30 april 1677 burger van Bolsward geworden. (19) Op 14 januari 1677 was hij met Egbertje getrouwd. (20)
Ondanks dat oom Sjoerd wel eens dronken was werd hij toch vernoemd door Johannes. Hij had meerdere kinderen, Bouwe, gedoopt op 16 december 1681; Sjoerdt, gedoopt op 25 juni 1686; Frans, gedoopt op 5 januari 1680 en genoemd naar zijn vader; Sijske (No 331), gedoopt op 13 februari 1684 en een rechtstreekse voorouder en tenslotte Tetje, gedoopt op 20 september 1677 en genoemd naar zijn moeder.
Hij was lid van het gilde der medicijns, chirurgijns en apothekers te Bolsward. Dat heeft hem een aardige duit gekost, want in de gildebrief staat dat als je de meesterproef had afgelegd je een maaltijd voor het hele gilde inclusief de vrouwen moest betalen en een donatie doen aan het weeshuis. (21)
Johannes is op 2 september 1695 overleden in Bolsward.
Marten Piters Kijll
Marten Piters Kijll zal de broer van Frans zijn. Hij vestigt zich in 1634 in Leeuwarden. Hij komt van Harlingen (22) Hij trouwt op 16 mei 1634 met Attie Jacobs in Leeuwarden. Op 2 augustus 1634 is hij meesterbakker. (23). In 1637 was Marten al overleden.
Frans Marthens Kyll
Er is ook nog een Frans Mart(h)ens Kyll. Hij wordt ook wel Frans Mertens Kijl of Kiel genoemd. Hij is getrouwd met Yda Doededr Baerdt (Jedts Baerts) in 1616. Frans was een neef van de dichter en geneesheer Petrus Baardt. Deze Pieter Baardt woont in Warga en assisteert Frans bij een rechtszaak die hij voert. Van Pieter hebben we een afbeelding. Pieter was getrouwd met Djoeke Beijma. Verder was hij tot 1625 conrector van de Latijnse school in Bolsward. Hij behoorde zeker tot de Friese elite.
Afbeelding 6 Petrus Sybrandts Baerdt, dichter en geneesheer (1590 - 1646)
Van beroep was Frans Martens Kyll zijdekramer (handelaar in zijden stoffen). Ze woonden aan de Voorstraat in Harlingen. Het huis had het uithangbord "De Olde Lieuw". (24) Waarschijnlijk was dit Voorstraat 17. Yda was al vrij snel overleden waardoor Frans Martens weduwnaar werd. Er waren kinderen. Frans Martens Kijl en zijn vrouw Ida Doedes Baerdt kochten in 1608 of 1609 een stuk land ten noorden van Harlingen met de Herenvaart ten zuiden. (25)
Literatuur en bronnen:
1. Trouwregister Hervormde gemeente Harlingen, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0331 Gemeente: Harlingen Periode: 1613-1656
2. Autorisatieboeken, archiefnummer 13-16, Nedergerecht Harlingen - Tresoar, inventarisnummer 113 Gemeente: Harlingen Periode: 1654-1665
3. Doopboek Herv. gem. Grote Kerk Harlingen, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0322 Gemeente: Harlingen Periode: 1613-1651
4. Doopboek Herv. gem. Grote Kerk Harlingen, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0322 Gemeente: Harlingen Periode: 1613-1651
5. Doopboek Herv. gem. Grote Kerk Harlingen, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0323 Gemeente: Harlingen Periode: 1651-1675
6. Autorisatieboeken, archiefnummer 13-16, Nedergerecht Harlingen - Tresoar, inventarisnummer 114 Gemeente: Harlingen Periode: 1665-1681
7. Doopboek Herv. gem. Grote Kerk Harlingen, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0322 Gemeente: Harlingen Periode: 1613-1651
8. Doopboek Herv. gem. Grote Kerk Harlingen, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0322 Gemeente: Harlingen Periode: 1613-1651
9. Doopboek Herv. gem. Grote Kerk Harlingen, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0322 Gemeente: Harlingen Periode: 1613-1651
10. https://www.kleinekerkstraat.nl/frames.php?p=pro2&s=f&l=B
11. https://www.mpaginae.nl/At/FrieseStudIJK.htm
12. https://www.kleinekerkstraat.nl/frames.php?p=proc&s=a&l=Z
13. https://www.kleinekerkstraat.nl/frames.php?p=num2&str=NOOBHAV&num=100 en https://www.mpaginae.nl/Nauta/vaandrigsalf.htm
14. https://www.academia.edu/90216844/De_akten_van_Outger_Jans
15. https://www.kleinekerkstraat.nl/frames.php?p=boed&akte=464
16.Lidmatenregister Herv. Gemeente Bolsward, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 146, blad 188 Gemeente: Bolsward Periode: 1581-1656 en Lidmatenregister Herv. Gemeente Bolsward, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 147, blad 019 Gemeente: Bolsward Periode: 1656-1720
17. Lidmatenregister Herv. Gemeente Bolsward, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 146, blad 228 Gemeente: Bolsward Periode: 1581-1656
18. Lidmatenregister Herv. Gemeente Bolsward, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 147, blad 100 Gemeente: Bolsward Periode: 1656-1720
19. Burgerboek Bolsward, archiefnummer 348, Verzameling copieën van elders berustende stukken - Tresoar, inventarisnummer 6046 Gemeente: Bolsward Periode: 1579-1797
20. Trouwregister Hervormde gemeente Nijland, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0877 Gemeente: Wijmbritseradeel Periode: 1651-1810
21. Pharmaceutisch weekblad; voor Nederland, jrg 62, 1925, no. 27, 04-07-1925, p. 702, 704 en https://www.mpaginae.nl/At/Hunger.htm
22. Burgerboek Leeuwarden, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 1756 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1559-1651
23. https://www.mpaginae.nl/At/bakkersboektabel.htm
24. https://www.kleinekerkstraat.nl/frames.php?p=num2&type=kwartier_4&term=7-112 en http://images.tresoar.nl/download/quaclappen1613-1620.pdf en https://www.mpaginae.nl/At/BaardP.htm
25. https://www.molendatabase.nl/molens/ten-bruggencate-nr-11881
