Geleerde voorouders: Epo (Ipe) Sydses van Schellinga

Geleerde voorouders: Epo (Ipe) Sydses van Schellinga (no 524)

Dit artikel is het zevende uit een serie over mijn voorouders die als geleerde, bijvoorbeeld dominee of leraar actief zijn geweest en verbonden zijn met Friesland.

Dit zevende artikel gaat over Epo (Ipe) Sydses (van) Schellinga. Hij is geboren in 1650, gedoopt op 31 maart 1650 in Leeuwarden. 

Afbeelding 1 Vermelding in het doopboek van de Nederlands Hervormde Kerk, Ippe Syts Oenes op 31 maart 1650

Hij is op 11 februari 1677 getrouwd met Maycke Annius Wiegersma. Daarnaast is hij getrouwd geweest met Trijntje Hendriks, namelijk op 22 januari 1671. Hij was ijzerkramer (had een winkel in ijzerwaren) en in 1677 was hij meester koekbakker. In 1693 was hij ontvanger van boelgoederen (soort veilingmeester). Op zijn kantoor werkte de Hendrik de Valck als klerk. Hoewel ook schilder in Leeuwarden was hij waarschijnlijk geen familie van Pieter de Valck. In 1701 woonde Epo van Schellinga in het Zuid Oldehoofsterespel. In 1698 werd hij voor 6 schoorstenen aangeslagen, wat een indicatie is dat hij welgesteld was. Hij is overleden voor 1727. Op 16 november 1670 is hij lidmaat geworden van de Hervormde Gemeente Leeuwarden

Buitenvoogd Landschaps Tucht- en Werkhuis

Hij was van 24 december 1686 tot 4 januari 1690 buitenvoogd van het Landschaps Tucht- en Werkhuis. Zie daarvoor het vierde artikel in deze serie over Freerck Jansz Hayema, de kunstschilder. Ook Hayema was buitenvoogd, maar dan een paar jaar later. 

Afbeelding 1 Timpaan met daarop twee gestraften aan het raspen. Let op de ketting aan de voet en het afgetrainde lichaam van de gestrafte op de afbeelding rechts. Hier werd hout geraspt ten behoeve van de verfindustrie.

Lid van de Vroedschap en Schepen

Van 1683 tot en met 1686 was Epo Schellinga schepen, van 1679 tot 1689 was hij lid van de vroedschap van Leeuwarden. Van 1714 tot 1718 was hij weer schepen. Een andere voorouder, Jan Hubertus van Emmenes, was schepen van 1689 tot 1992 en van 1696 tot 1698. Nog een andere voorouder, Jacob Dircks de Valck was schepen, maar dan veel eerder, van 1583-1620 en lid van de vroedschap van 1582 tot 1621. In 1587 werd hij zelfs burgermeester. Een schepen is een openbaar bestuurder op plaatselijk niveau, vergelijkbaar met een wethouder. De vroedschap probeerde zijn invloed te vergroten. Zo probeerde het gilde van zilversmeden nieuwkomers buiten de deur te houden door vast te houden aan de traditie van een proefmaaltijd. Deze feestelijke maaltijd was een van de gebruiken waarmee de leden van het Gilde de onderlinge band konden verstevigen en vond plaats als de kandidaat voor zijn proef geslaagd was. Zo'n proefmaaltijd kon flink duur worden en werd aldus misbruikt om adspirant leden te weren. De vroedschap bepaalde nu in 1601 dat nier meer het hele gilde mocht worden uitgenodigd, maar slechts de politiemeesters, de keurmeesters en de twee oudsten en hun echtgenotes. In 1682 mochten ook de echtgenotes niet meer aanschuiven. Tijdens een proefmaaltijd in 1684, waarbij de politiemeesters, in die geval ook schepen Schellinga wel waren uitgenodigd, liep het uit de hand toen marktmeester Wyntje Berends van Asten hem beledigde.

Tevens was hij ontvanger van boelgoederen, een soort veilingmeester. 

Op 3 maart 1690 was hij getuige van de diefstal van een aantal zilveren lepels en deed daarom aangifte. De verdachte, een dame uit Oost-Friesland, werd in hechtenis genomen op het Raadhuis.

Hij woonde in 1691 aan de Nieuwe Pijp in Leeuwarden. De Nieuwe Pijp, over het water van de  Nieuwestad gelegen, verbindt de Nieuwesteeg met de Oude Doelesteeg.

Op 5 maart 1704 was hij getuige van de doop van Anna Maria Stokman in Amsterdam. Op 27 juli 1712 was hij ook al getuige geweest van de doop van Ipeus Stockman in de Westerkerk in Amsterdam. Kennelijk is het kind naar hem vernoemd. 

Politiemeester van het Nieuwe Stadsweeshuis

In de jaren 1714 en 1715 was hij politiemeester van het Nieuwe Stads Weeshuis in Leeuwarden.

Afbeelding 2 De vroegere hoofdingang van het Het Nieuwe Stads Weeshuis in Leeuwarden met spelende kinderen die dwars over de op de bleek gelegde kleden heen rennen, Carel Frederik Bendorp (I), naar Jan Bulthuis, 1786 - 1792, Rijksmuseum

Het aantal wezen was vooral door de oorlogshandelingen van 1672 fors toegenomen. Op 10 maart 1674 besloten Magistraat en Vroedschap daarom tot het oprichten van een eigen Stads Weeshuis, waar de ongeveer 200 stadswezen "bequemer in de ware gereformeerde religie christelijck moghen worden opgevoedet". In het bestuur van het Weeshuis had de stedelijke overheid grote invloed: drie van de voogden waren politiemeesters, behorend tot de Magistraat, twee werden gekozen uit de burgerij. Politiemeesters waren lid van de vroedschap en behandelden uit die functie kleine zaken zoals belediging en burenruzies. Ook een andere voorvader, Joannes Huiberts van Emmenes was politiemeerster. Zie het artikel over hem.

Epo Sydses van Schellinga heeft in 1657 als zevenjarige zelf ook als wees, samen met twee andere kinderen uit het gezin, Sycke, gedoopt op 19 maart 1654 en Feicke, gedoopt op 13 februari 1648, in het weeshuis gezeten. Het zal geen leuke tijd geweest zijn, maar ze kregen in elk geval jaarlijks: "hoosen, schoenen, hoed, bovenpak en een schootsvel".

Afbeelding 3 Pagina met vermelding van de kinderen, Sijke, Fijke en Ype Sydses in het autorisatieboek

Zijn vader Syds Oenes was al overleden, zijn moeder Maike Ypes kon waarschijnlijk niet voor de kinderen zorgen. Syds Oenes kwam uit Franeker, moeder Maike Epes (Ypes) kwam uit Beetgum. Syds Oenes en Maike Epes zijn op 25 april 1646 getrouwd.

Op 26 maart 1715 had hij een bedrag van 600 gulden uitgeleend aan Aaltie Brouwer en Hein Wassenaer, Camerbode van haer Ed. mogende Staeten van Frieslandt, een echtpaar uit Leeuwarden.

Op 25 juli 1721 werd hij curator van de zoon van Catharina van Schellinga.

Hij was de vader van Mayke Schellinga, gedoopt op 25 juni 1686 te Leeuwarden; Lysbeth, gedoopt op 25 november 1687; Theodorus, gedoopt op 4 januari 1693; Theodory, gedoopt op 23 september 1691 te Leeuwarden; Annius, gedoopt op 16 november 1681; Sixtus Ypes, gedoopt op 9 januari 1678; Catharina Ypes, gedoopt op 2 februari 1679; Syds Ypes, gedoopt op 4 juli 1684. Met Trijntje Hendriks had hij ook een kind: Aeltie Ypes, gedoopt op 15 oktober 1673 te Leeuwarden. Zijn tweede vrouw Mayke Annius Wiegersma is ook eerder getrouwd geweest met Mathijs Siderius en tijdens dat huwelijk was ook een kind geboren, Meinardus Siderius, geboren op 15 juni 1671 (2). 

De vader van Mayke Annius Wiegersma heette Annius Theodorus Wiegersma. Ook hij was predikant. Hij woonde in 1705 in de Sint Odolphissteeg 1 in Harlingen.

Er is een familiewapen bekend van Schellinga.

Afbeelding 5 Familie wapen van Schellinga (1)

(1) Bron: CBG, GHS 50A12, B.F.W. von Brucken Fock, Friese Familiewapens. Wapens van oud- adellijke & geadelde, eigenerfde, & enkele patricische familiën van frieschen oorsprong in Friesland tusschen Fly en Eems, waarbij gevoegd zijn wapens van enkele niet-friesche familiën, die aldaar goederen bezaten en ampten bekleedden, blz. 157. Er is ook een rouwbord bekend, van Schellinga, onduidelijk is of dit familie is, daar dit in de kerk van Waspik, Noord-Brabant hangt.https://www.hervormdegemeentewaspik.nl/historie/rouwborden.

(2) Meindardus is schepen en later ook burgermeester van Leeuwarden geworden. Verder was hij rentmeester en voogd van het Poptaslot.   

- https://www.mpaginae.nl/TW/Tuchthuis.htm

- https://historischcentrumleeuwarden.nl/images/pdf/Het_Leeuwarder_stadsbestuur_van_1586_tot_1795.pdf

- https://www.mpaginae.nl/Magistra/magisreg.htm

- c004-518 1690-03-03; Informatieboeken

- w013-91a 1721-07-25; Autorisatieboeken

- 1185 Nieuwe Stads Weeshuis te Leeuwarden, 1675-1967 ( Historisch Centrum Leeuwarden/ Histoarysk Sintrum Ljouwert Leeuwarden )

- Autorisatieboek 1648-1657, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3320, blad 178r, aktedatum 19 maart 1657

- Lidmatenregister Herv. Gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 1008

- https://www.mpaginae.nl/At/1701hoogstOH.htm

- https://www.mpaginae.nl/Schoorsteengeld/1698ME.htm

- Schoen, P., Tussen hamer en aambeeld. Edelsmeden in Friesland tijdens de Gouden Eeuw, 2016, p. 214

- https://www.kleinekerkstraat.nl/frames.php?p=pro2&s=w&l=A

- Genealogysk Jierboek 2016, p.15

Geleerde voorouders: Annius Ypus van Schellinga

Geleerde voorouders: Annius Ypus (van) Schellinga (No 262)

Dit artikel is het zesde uit een serie over mijn voorouders die als geleerde, bijvoorbeeld dominee of leraar actief zijn geweest en verbonden zijn met Friesland.

Dit zesde artikel gaat over Annius Ypus (van) Schellinga. Hij is gedoopt op 16 november 1681 in Leeuwarden. 

Afbeelding 1 Vermelding in het doopboek van de Nederlands Hervormde Gemeente. Aangegeven wordt dat zijn vader Ype Sydses Vroedsmans is.

Op vier november 1695, hij was toen nog net geen 14, werd hij met een mes verwond door de 13-jarige Hijlke Heems, zoon van de deurwaarder. Kennelijk was het geen opzet, maar was de verwonding tijdens een spel veroorzaakt.

Op 15 oktober 1706 wordt Annius Scellinga aangenomen op getuigenis en wordt lid van de Hervormde Gemeente Leeuwarden. Hij komt van Leiden. Het is niet zeker of dit dezelfde Annius Schellinga is.

Hij woonde te Hillaard  en was daar en in Lyons predikant sinds 7 juni 1718. Hij werd op 5 september van dat jaar lid van de Classis. Voor 7 juni 1718 was hij vanaf 9 september 1710 predikant in Harich. Hij was in 1745 emeritus. Hij is op 4 augustus 1724 getrouwd met Hilegonda Haijema, dochter van de decoratieschilder Freerck Haijema. 

Afbeelding 2 Vermelding in het trouwboek van de Nederlands Hervormde Kerk Leeuwarden, 6 augustus 1724

In 1727 is hij afgevaardigd naar de Synode. In 1734 was hij correspondent naar Overijssel. 

In 1749 bewoonde hij een huis aan het Zuidvliet en had volgens het Quotiasatie kohier een sober bestaan.

Hij was de eigenaar van een huis in de Grote Kerkstraat in Leeuwarden, volgens een akte van 11 juli 1761. Hij verkocht het pand in 1768 aan G. Stijl. Tevens verkocht hij dat jaar een pand in de Molensteeg. In 1752 verkocht hij een pand in de Bagijnestraat.

In 1744 woonde hij met 6 anderen in een huis in Hillaard, volgens een volkstelling.

Afbeelding 3 "Omschrijvinge van familiën in Friesland", 1744, Hijllaard

Hij had dochters, Frederyka Annes Schellinga, Maria en Catharina.

Hij is de zoon van Epo (Ipe) Sydses (van) Schellinga, Vroedsman en Schepen (1) en Maycke Annius Wiegersma. (2)

Op 13 juni 1721 was hij curator van de veertienjarige Joannes Stokman, zoon van Catharina van Schellinga.

Geraadpleegde literatuur en bronnen:

(1) Die weer de zoon is van Sydts Oenes en Maike Ipes, gedoopt op 31 mei 1650 te Leeuwarden, ijzercramer, meester koeckebacker in 1677 te Leeuwarden, vroedsman in 1681, schepen in 1684 te Leeuwarden, ontvanger der boedelgoederen in 1693 te Leeuwarden, tr. (1) met Trijntje Hendriks., otr. (2) op 27-01-1677 te Leeuwarden, kerk.huw. op 11-02-1677 te Leeuwarden.

(2) Mayke Annius Wiegersma is eerder getrouwd geweest met stempelsnijder, goudsmid en essayeur Mathys Siderius, 

- Naamregister der predikanten, zoo van de Nederduitsche, als Walsche en Engelsche kerken, 1750

- Maendelyke uittreksels, of de Boekzael der geleerde werrelt

- https://www.dominees.nl/search.php?srt=g&id=11361

- https://www.theologieportaal.nl/predikantenlijst

- w013-89a 1721-06-13; Autorisatieboeken

- c005-526 1695-11-04; Informatieboeken

- M722-6c 1761-07-11; Uitspraken door Policymeesters

- Groot-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3659, blad 125

- Klein-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3714, blad 093

- http://www.duiten.nl/friesland.html

- Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0933

- Leeuwarden, archiefnummer 5, Gewestelijke bestuursinstellingen van Friesland 1580-1795 - Tresoar, inventarisnummer 6480, blad 636

- Lidmatenregister Herv. Gemeente Leeuwarden