Kunstzinnige voorouders: Claes Kroon (No 258)
Dit artikel is het negende artikel uit een serie over mijn voorouders die als ambachtsman of kunstenaar actief zijn geweest en verbonden zijn met de stad Leeuwarden. Want naast militairen en leraren waren er ook veel ambachtslieden en kunstenaars in de familie.
Claes Kroon was meester uurmaker. Hij is de zoon van Haye Kroon. Hij is geboren in 1751 in Leeuwarden.
Hij deed op 28 juni 1747 belijdenis bij de Nederlands Hervormde kerk in Leeuwarden.
Afbeelding 1 Pagina uit het lidmatenregister van de Nederlands Hervormde Kerk in Leeuwarden met de vermelding van Claes Kroon
Op 25 maart 1742 trouwt hij met Sara (Saerke) Wybrens Andringa in de Westerkerk. Op 2 december 1742 wordt uit dat huwelijk Haye geboren. Hij wordt op 2 februari 1742 gedoopt. Op 22 november 1744 wordt Yfke Kroon gedoopt. Zij trouwt later op 17 december 1775 in Franeker met Gerben Gerbenzon. Op 20 november 1746 wordt Antie (Annie) gedoopt.
In de hypotheekboeken wordt Claas Kroon een koopman genoemd en woonde hij op de hoek van de Eewal en de Wortelhaven (1). In 1761 heeft hij het pand van Fr. Bavius gekocht. Kennelijk verhuurde hij het pand op de Ewal zo blijkt uit een advertentie in de Leeuwarder Courant van 29 mei 1784. Hij had in 1761 tevens een lakenwinkel op de hoek van de Sacramentstraat. Het bewijs dat hij ook lakenverkoper was is onder andere te vinden in de uitgaven die Cornelis van Scheltinga deed op 25 februari 1778: Klaas Kroon Lakenkooper te Leeuwarden "wegens beddeteek, Pluim en feer enz. voor een bedt, voor twee Japonse deekens". In 1763 had hij de uurwerkwinkel nog op de hoek van de Orange-Ewal naast de Koorenbeurs.
Afbeelding 2 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 17 oktober 1761 dat hij uurwerken herstelt in het huis op de hoek van de Groenmarkt (de oude naam voor de Wortelhaven).
Hij gaf, zoals in die tijd gebruikelijk, werk en opleiding aan een aantal wezen, Martinus Obbes van 1740 tot 1742 en Johannes Loijinga in van 1750 tot 1757. Ook Pijtter Caspers was in 1770 uurwerkmakersknecht bij Klaas Kroon, net als Johannes de Vries. Volgens Nanne Ottema werd Claes Kroon ook reeds in 1741 genoemd als hersteller van het uurwerk in de toren van Reduzum (Roordahuizum), terwijl hij in 1779 een nieuw uurwerk te Berlikum leverde. Het uurwerk van de Vincentiuskerk in Reduzum is waarschijnlijk verloren gegaan want de toren is van een later datum en het mechanische uurwerk is twintigste eeuws en ook in Berlikum is het mechanisch uurwerk (inmiddels) van later datum.
In 1749 woonde hij volgens het Quotisatie Kohier in het Oost Minnemaespel met twee volwaasen en vier kinderen en was hij inderdaad meester uurmaker. Op 30 november 1751 is een kind van hem begraven op het Oldehoofster kerkhof. Op 23 november 1756 is een ander kind van hem begraven bij de Galileeërkerk. Op 17 augustus 1763 is er nogmaals een kind begraven bij de Galileeërkerk.
Op 17 maart 1751 werd Hillegonda gedoopt in de Jacobijnerkerk. Op 1 november 1752 werd Gerke gedoopt in de Jacobijnerkek. Op 18 augustus 1748 werd Sybrandus gedoopt in de Jacobijnerkerk.
Claes Kroon is op 13 mei 1753 getrouwd met Fettje Alberts in de Westerkerk in Leeuwarden. Er werd al snel een dochtertje geboren, wat op 6 maart 1754 Zwaantje werd gedoopt. Daarna kwam er nog een dochtertje bij wat op 7 maart 1755 gedoopt werd en de naam Fettie kreeg. Helaas stierf de moeder in het kraambed.
Afbeelding 3 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 8 november 1783 waarin hij waarschuwt voor oplichters die onder zijn naam handelen in lakens
Op 14 september 1775 trouwde Claes voor de derde keer. Nu met Tjitske Ruurds "Britswerda alias van Britswert geboortig. Zij was dienstmeisje van de predikant Henricus Grevenstein in Oosterlitten "gedurende ruim zeven jaar en een vierendeel jaars en trouwde met Mons. Klaas Kroon, weduwnaar, lakenkoper en mr .uurwerkmaker te Leeuwarden. Tjitske werd in 1756 lidmaat van de Hervormde Gemeente in Leeuwarden.
Uit dit huwelijk worden Lucia Catharina (1761) en Hendrica (1758) geboren.
Afbeelding 4 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 11 februari 1786 waarin Claes Kroon meld een nieuw uurwerk in notehouten kast te hebben gemaakt
Afbeelding 5 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 27 juni 1789
Op 19 december 1791 is Klaas Kroon begraven op het kerkhof bij de Westerkerk. Zwaantje Kroon, de dochter uit het tweede huwelijk gaf aan dat er wat goederen verkocht werden uit de boedel, waaronder uurwerken en drie zilveren zwepen. Hij woonde toen op de Nieuweburen.
Afbeelding 6 Advertentie in de Leeuwarder Coutant van 29 februari 1792 waarin het pand op de Nieuweburen te koop aangeboden wordt
Afbeelding 7 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 31 maart 1792
Op 20 maart 1780 is de echtgenote van Klaas Kroon begraven bij de Westerkerk, dat zal Tjitske Ruurds geweest moeten zijn, aangezien de eerdere echtgenotes al eerder overleden waren.
Literatuur en bronnen:
(1) van Altena Dr. Renardus Hessel te Leeuwarden, hier als last en procuratie hebbende van Henderica Kroon, echtgenote van Jan Pieter Haas, Capitein te Leeuwarden en erfgename van wijlen haar vader Claas Kroon, in leven Coopman binnen Leeuwarden. 1792 Maij 21. Geldgever (f 1141-21- goudguldens = f 1598-9- Caroliguldens)met anderen. 1792 November 20. Bij acte van Cessie is van bovenstaande vordering ad. f 1598,-9,- van de Erven Wijlen Claas Kroon, in leven Coopman te Leeuwarden, op Hendericus Lautenbach, Commandeur van de Roggedragers en Janke Bijmholt te Leeuwarden, terzake koopsom huis en intrek, staande op de hoek van de Eewal en Wortelhaven binnen Leeuwarden f 1000,-,- door de Erven Wijlen Claas Kroon, in leven Coopman te Leeuwarden, overgedragen aan Oene Nieuwenhuis te Leeuwarden. Draaijsma Hiltie, Claas Draaijsma, Samuel Draaijsma en Sara Draaijsma te Leeuwarden, voor wien hier als geauthoriseerde curatoren optreden Pieter Westra, meede raad in de vroedschap, te Leeuwarden en Jacobus Cup, coopman, te Leeuwarden in verband met 1/24 erfportie die zij erft van haar wijlen grootvader Claas Kroon, dit kleinkind heeft echter (met andere kleinkinderen), bij recht van scheidinge aan de overige erfgenamen afgestaan het huis en intrek staande op de Hoek van de Ewal en Wortelhaven.
Gerke Gerbenson, te Leeuwarden, voor wien hier als geauthoriseerde curatoren optreden: Doeke Ritskes Smeding, collonel, en Sjouke Pluim, secretaris van de burger schutterij, binnen Leeuwarden, in verband met 1/6 erfportie, die Gerke Gerbenson met Tjitske, Obbe en Mayke Gerbenson, erft van haar wijlen grootvader Claas Kroon, dit kleinkind heeft echter (met andere kleinkinderen), bij recht van scheidinge aan de overige erfgenamen (kinderen) afgestaan het huis ein intrek staande op de hoek van de Ewal en Wortelhaven, binnen Leeuwarden. 123a 1795-03-05; Hypotheekboeken
Memories kantoor Leeuwarden, archiefnummer 42, Memories van successie - Tresoar, inventarisnummer 11007, aktenummer 004 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1820
Protocol van bestedingen van wezen, archiefnummer 1182, Old Burger Weeshuis (O.B.W.) en Gabbema Gasthuis I te Leeuwarden, 1534-1919 - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 127, blad 022 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1748-1797
Protocol van bestedingen van wezen, archiefnummer 1182, Old Burger Weeshuis (O.B.W.) en Gabbema Gasthuis I te Leeuwarden, 1534-1919 - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 126, blad 103 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1710-1750
register van begravenen of overledenen Gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie Doop-, Trouw-, Begraaf- en Lidmaatboeken (DTBL) - Tresoar, inventarisnummer 0919 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1739-1756
register van begravenen of overledenen Gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie Doop-, Trouw-, Begraaf- en Lidmaatboeken (DTBL) - Tresoar, inventarisnummer 0922 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1785-1795
register van begravenen of overledenen Gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie Doop-, Trouw-, Begraaf- en Lidmaatboeken (DTBL) - Tresoar, inventarisnummer 0921 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1773-1785
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0943 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1748-1753
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0943 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1748-1753
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0943 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1748-1753
Trouwregister Hervormde gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0994 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1753-1761
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0944 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1754-1759
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0944 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1754-1759
Trouwregister Hervormde gemeente Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0991 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1737-1742
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0941 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1736-1742
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0942 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1743-1747
104 1770-09-28; Informatieboeken, HCL
Leeuwarder Courant 29 mei 1784; 13 september 1766; 17 oktober 1761; 19 mei 1773; 31 maart 1792; 13 maart 1782; 29 februari 1792
Bijdrage tot de uurwerkmakerskunst in Friesland, Ottema, N. (1923) P. 23,24
https://www.oks.nl/storage/app/media/fulltext/064_OttemaN_GeschiedenisUurwerkmakerskunstFriesland1948.pdf
https://www.fryske-akademy.nl/fileadmin/inhoud/img/kennis/genjierboek/GJ_1976.pdf
Trouwregister Hervormde gemeente Oosterlittens, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0082 Gemeente: Baarderadeel Periode: 1692-1810
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0944 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1754-1759
Doopboek Herv. gem. Leeuwarden, archiefnummer 28, Collectie doop-, trouw-, lidmaten- begraafboeken - Tresoar, inventarisnummer 0945 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1760-1765
https://www.mpaginae.nl/WDboek/LwdUurw.htm
III. EXTRACT UIT DE BEIDE REGISTERS VAN EXTRAORDINAIRE UITGAVEN VAN CORNELIS VAN SCHELTINGA 1761—1787 (ARCHIEFVAN FRIESMA-STATE).
https://sites.google.com/view/ohdyberltsumers/homepage/koarte-berjochten-%C3%BAt-de-ljouwerter-krante
Groot-Consentboek, archiefnummer 1001, Archief van de stad Leeuwarden - Historisch Centrum Leeuwarden, inventarisnummer 3657, blad 093 Gemeente: Leeuwarden Periode: 1759-1763
