Kunstzinnige voorouders: Willem Claesz Amiabel (No 1.088)

Willem Claesz Amiabel (No 1.088)

Dit artikel is het achtste artikel uit een serie over mijn voorouders die als ambachtsman of kunstenaar actief zijn geweest en verbonden zijn met de stad Leeuwarden. Want naast militairen en leraren waren er ook veel ambachtslieden en kunstenaars in de familie.

Willem Claesz Amiabel is getrouwd met Cornelia Pieters. Hij is op 6 februari 1655 in ondertrouw gegaan met haar. Hij komt uit Schipluiden. In 1632 bestond het dorp uit zeventig huizen.

Afbeelding 1 Pagina uit het trouwregister van 1655

In september van het jaar 1657 doet hij belijdenis. In Delft, adresaanduiding is Dertienhuizen. Dertienhuizen ligt inderdaad in Delft, in het centrum. Het oudste huis in die straat is van 1620. 

Delftse Donderslag 

Op 12 oktober 1654 om kwart over tien in de ochtend ontplofte een in het noordoosten van de Delftse binnenstad gevestigde opslagplaats voor buskruit. Er vielen minstens honderd doden maar het precieze aantal mensen dat bij de ramp is omgekomen is nooit vastgesteld. Nagenoeg elk gebouw in de binnenstad liep schade op en het gebied ten oosten van de Verwersdijk werd volledig met de grond gelijk gemaakt. Het kruithuis waar de ramp ontstond, was sinds 1637 gevestigd op het terrein van het voormalige clarissenklooster aan het einde van de Geerweg. De meeste doden vielen in en rond de verlengde Doelenstraat., onder wie de schilder Carel Fabritius, wiens atelier in de Doelenstraat gevestigd was. Ongeveer 500 huizen raakten onherstelbaar beschadigd. De aan het kloosterterrein grenzende Schuttersdoelen - het oefenterrein voor de leden van de schutterij - werden volledig verwoest. Ook verderop gelegen gebouwen liepen zware schade op; alle glas-in-loodramen van zowel de Oude als de Nieuwe Kerk gingen verloren. Dankzij een collecte die in de steden van Holland voor de getroffen Delftse bevolking werd gehouden, kon snel met de wederopbouw worden begonnen. Dertienhuizen is hemelsbreed 500 meter van het kruithuis vandaan en daar was er ook schade. Niet bekend is of Willem Claesz toen al in Dertienhuizen woonde, maar in 1657 woonde hij er wel.

Het nieuwe kruithuis werd overigens ver buiten de Delftse stadsmuren gevestigd.

Afbeelding 2 De verwoesting na de ontploffing van het kruithuis in Delft in 1654

Afbeelding 3 De straat Dertienhuizen in Delft in 2024

Hugenoot?

De vraag is of Amiabel een van oorsprong Franse naam is. Het lijkt me niet dat het een naam is die in verband kan worden gebracht met de Hugenoten, want die kwamen na de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 en in 1657 deed Willem Claes Amiabel al belijdenis en was dus al in Delft. Het kan zijn dat de familie eerder is gevlucht of gewoon geëmigreerd is uit Frankrijk of Wallonië, maar dat hoeft dus niet zo te zijn. Van beroep was Willem schoenmaker. Een beroep dat zijn nakomelingen ook vaak uitoefenden.

Afbeelding 4 Een zeventiende eeuwse schoenmaker

Afbeelding 5 Gildepenning met Sint Crispijn met palmtak en schoenmakersmes en het gildenummer, in dit geval 90.

De heilige Crispinus was de beschermheilige van de schoenmakers. In zijn hand heeft hij een schoenmakersmes. Een gildepenning is het metalen bewijs van lidmaatschap van een gilde en draagt vaak de gegraveerde naam en lidmaatschapsnummer van de eigenaar. Ongetwijfeld was Willem Claesz Amiabel lid van het gilde van Delft.

Afbeelding 6 Willem Claesz Amiabel doet belijdenis in 1657

Aan de andere kant is Nicolaas, zoon van Pieter Willems en dus de kleinzoon van Willem Claes doop terug te vinden in de archieven van Waalse kerk. Hij is gedoopt op 30 juni 1690 in de Kloosterkerk. Dat zou weer wijzen op toch een afkomst van Hugenoten. Willem, een andere zoon en een voorvader, is gedoopt op 1 februari 1688. De  Kloosterkerk en de Groote kerk in Den Haag zijn echter geen Waalse kerken; Maar aangezien er op het hoogtepunt slechts 43 Waalse kerken in Nederland waren is het ook niet vreemd als men bij een protestantse kerk zat. In Delft was er ook een Waalse kerk, maar de kinderen van Willem Claesz zijn gedoopt in de Oude en de Nieuwe kerk van Delft. Ook dat is een aanwijzing dat ze geen Hugenoten waren.

Kinderen van Willem Claesz Amiabel

Op 7 maart 1660 wordt Jannetge Amyabel gedoopt in Delft, waarschijnlijk in de Oude kerk. Getuigen zijn Hendrik van Tol, Annetge Teunis en Annetge Meregens. Jannetje Willems Amiabel trouwt op 24 december 1694 met Johannes Hoeffmans, geboren te Rijnberk. Eerder was ze getrouwd geweest met Jan Haeck.

Afbeelding 7 Pagina uit het doopregister. In het rode kader staat Willem Claess Amyabel

Op 14 december 1655 was dochter Orseltgen in de oude kerk in Delft gedoopt. Getuigen waren Willem Jacobsz, Marijtgen Leenderts en Catharijna Verschuer.

Afbeelding 8 Pagina uit het doopregister met vermelding van Orseltgen

Op 15 november 1657 werd zoon Pieter gedoopt in de nieuwe kerk in Delft. Getuigen waren Hendrik van Tol, Aeltje Gerrits en Annetje Theunis. Pieter is later getrouwd met Margarita van Vliet en is een voorouder.

Tenslotte was er nog een dochter, Isabella Amiabel. Zij is getrouwd met Isaack Perné en woonde in Utrecht. Op 16 juni 1728 had ze samen met Isaack er een huis gekocht, een huysinge ende tapstede door een gang uytkomend nz Molensteeg in de Springweg.

Literatuur en bronnen:

- https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/85931544

- https://waalsekerkdenhaag.nl/geschiedenis/

- https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/85907513

- https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/85910705

- https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/85800133

- BB. Kerkelijk ondertrouwboek (NH) van Leiden, mei 1694 - mei 1698., archiefnummer 1004, Doop-, trouw-, begraaf- en geboorteboeken Leiden (DTB Leiden), inventarisnummer 26, blad 40v Periode: 1694-1698

- https://hetutrechtsarchief.nl/collectie/609C5BB7A7714642E0534701000A17FD

- https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/108114744

In dienst van Stad en Staat: Meine Oenes Schriemer (No 18)

In dienst van Stad en Staat: Meine Oenes Schriemer (No 18)

Dit artikel is het tweeëntwintigste uit een serie over burgers die zich inzetten voor militaire taken en gaat over de dienstplicht, schutterijen en het reguliere leger. De discussie over de dienstplicht is nu weliswaar minder, maar nooit helemaal weg geweest en gezien het personeelstekort in het leger ook nu actueel. Het is nuttig om dit fenomeen in historisch perspectief te plaatsen. Sommigen hebben de dienstplicht ondergaan maar er zijn ook mensen vrijwillig het leger ingegaan, waarbij "het leger" een rekbaar begrip is. Ook milities, schutterijen en andere paramilitaire organisaties komen aan de orde. Met de beschrijving van de lotgevallen van deze mannen zie je tegelijkertijd een verschuiving van de loyaliteit jegens de stad naar loyaliteit jegens de staat.

Meine Oenes Schriemer is op 15 juli 1832 in Drachten geboren. Hij is op 13 mei 1859 getrouwd met Wietske Wietzes Klaver. Hij was Nederlands Hervormd.

Op 13 mei 1884 stond hun 25-jarig huwelijk in het Algemeen Nederlandsch familieblad vermeld.

Afbeelding 1 Vermelding in het Algemeen Nederlandsch familieblad van 13 mei 1884

Afbeelding 2 Inschrijving in het huwelijksregister 13 mei 1859

Tweeling

Samen kregen ze vijf kinderen: Baukje Meines, geboren in 1860; Wietze Meines, geboren in 1862; Goitske Meines, geboren in 1865; Jitske Meines, geboren en overleden in 1865. Goitske en Jitske waren een tweeling, waarbij Jitske kwam te overlijden. Bijzonder was ook dat er een dag tussen de geboorte van Goitske (op 24 januari geboren) en Jitske (op 25 januari geboren). Later kwam er nog een meisje bij dat dezelfde naam kreeg als het overleden kind, namelijk Jitske Meines, geboren in 1866. Kennelijk zitten tweelingen in de familie want later komt dat weer voor.

Van 1859 tot 1862 was hij in Drachten schoenmaker. In 1865 was hij borstelmaker (boendermaker). 

Vrijstelling van Nationale Militie

Interessant is dat hij bij de loting van 1851 met lotnummer 17 werd vrijgesteld voor de Nationale Militie, maar dat wel zijn signalement is opgenomen. We weten dus hoe hij er uit heeft gezien.

Blauwe ogen, een hoog voorhoofd, een spitse neus, een gewone mond, een kleine kin, blond haar en blonde wenkbrauwen en geen bijzondere kenmerken.

Afbeelding  3 Voldaan aan militieplicht en signalement

De handtekening van Meine Oenes Schriemer komt ook voor op andere stukken.

Afbeelding 4 Handtekening van Meine Oenes Schriemer

Drachten was verdeeld in 12 wijken aangeduid met letters. Hij woonde in wijk B en in wijk C in de periode 1861 - 1880. Wijk B: bevattende alle woningen in den omtrek waarvan de westzijde bepaald wordt door den Zuider-Straatweg en de dubbele Straat, van de gemeente Scheiding noordwaarts tot aan de brug, en de noordzijde door de vaart van de brug oostwaarts tot aan de Kerkstraat, met in begrip van de huizen aan de westzijde van de Kerkstraat. Wijk C: bevattende alle woningen aan de zuidzijde van de vaart in het gebuurte van de Kerkstraat oostwaarts tot aan de dwarsvaart, met in begrip van de huizen aan de oostzijde van de Kerkstraat. Met gebuurte wordt het eigenlijke dorp Drachten bedoeld. Navraag bij de gemeente Smallingerland gaf het adres Zuidkade 24 te Drachten als resultaat.

Afbeelding 5 De Kerkstraat in Drachten rond 1903. Dit zal de omgeving zijn geweest waar Meine woonde.

Afbeelding 6 Zuidkade 24 in Drachten

Op de plek waar Meine ooit woonde, Zuidkade 24, is later een tabaksfabriek annex pakhuis gebouwd. Dit gebouw is rond 1902 gebouwd in opdracht van de fa. Fokke van der Meulen. De lagere aanbouw aan de achterzijde van het hoofdgebouw is van oudere datum. In de fabriek werd de beroemde pruimtabak "Drachtster Kei" vervaardigd. De Zuidkade en de Noordkade lagen aan weerszijden van de Drachtstervaart die in de jaren zestig van de twintigste eeuw is gedempt.

Dat Meine het niet breed had blijkt uit een veroordeling voor bedelen op een plek waar dat niet mag  op 18 februari 1875. Dat de overheid ook niet goed wist wat ze nu met dit soort gevallen aan moest blijkt wel uit de straf van wel 1 dag gevangenis. 

Afbeelding 7 Pagina uit de rolboeken van de arrondissementsrechtbanken Heerenveen

Op 16 december 1880 kocht hij een pand in Drachten voor 257 gulden.

Afbeelding 8 Pagina met handtekening onder een akte waarbij Meine Oenes Schriemer een pand kocht. 

Hij had daarvoor geld geleend van een koopman genaamd Theunis Zweitzes van Veen met het pand als onderpand. Het leenbedrag was 300 gulden tegen de schappelijke rente van 5% per jaar. Het perceel was in het kadaster ingeschreven onder letter A 391 en 1239 en had een oppervlak van 7 are en 87 cm. Het bestond uit een huis met achterhuis en een tuin ten oostzijde van het pand. 

Rond deze tijd had Drachten iets van 5000 inwoners. 

Afbeelding 9 Eerste pagina van een obligatie akte (hypotheek) 

Afbeelding 10 Tweede pagina met de handtekeningen van de obligatie akte

Meine is overleden op 5 december 1902.

Afbeelding 11 Vermelding in de Dragster Courant van 6 december 1902

Geraadpleegde literatuur en bronnen:

- AlleFriezen te Leeuwarden, Bevolkings­register; Deel: 17-008, Periode: 1861-1880, Smallingerland, inventaris­num­mer 17-008, Gezinskaarten Lin-Mol 

- AlleFriezen te Leeuwarden, Rolboeken arrondissementsrechtbanken; Arrondissementsrechtbank Heerenveen - Tresoar, Deel: 113, Periode: 1871-1880, Heerenveen, archief 18-01, inventaris­num­mer 113, 18 februari 1875, Rol van strafzaken, aktenummer 6480

- Minuut-akten 1880, aktes 151-, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 032095, aktenummer 00292Gemeente: Smallingerland periode: 1880

- Minuut-akten 1881, aktes 1-155, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 032096, aktenummer 00125 Gemeente: Smallingerland periode: 1881

- Memories kantoor Beetsterzwaag, archiefnummer 42, Memories van successie - Tresoar, inventarisnummer 1055, aktenummer 7984 Gemeente: Opsterland periode: 1902

- Harlinger Courant 18 mei 1859

- Algemeen Nederlandsch familieblad; orgaan van de Vereeniging Het Nederlandsch Familie-Archief, 13 mei 1884

- Dragster Courant 6 december 1902

- Nieuwsblad van Friesland : Hepkema's courant 17 december 1902

- Gezinskaarten Z en diversen, inventarisnummer 17-007 Gemeente: Smallingerland Periode: 1861-1880

- https://www.monumenten.nl/monument/499246