In dienst van Stad en Staat: Meine Oenes Schriemer (No 18)

In dienst van Stad en Staat: Meine Oenes Schriemer (No 18)

Dit artikel is het tweeëntwintigste uit een serie over burgers die zich inzetten voor militaire taken en gaat over de dienstplicht, schutterijen en het reguliere leger. De discussie over de dienstplicht is nu weliswaar minder, maar nooit helemaal weg geweest en gezien het personeelstekort in het leger ook nu actueel. Het is nuttig om dit fenomeen in historisch perspectief te plaatsen. Sommigen hebben de dienstplicht ondergaan maar er zijn ook mensen vrijwillig het leger ingegaan, waarbij "het leger" een rekbaar begrip is. Ook milities, schutterijen en andere paramilitaire organisaties komen aan de orde. Met de beschrijving van de lotgevallen van deze mannen zie je tegelijkertijd een verschuiving van de loyaliteit jegens de stad naar loyaliteit jegens de staat.

Meine Oenes Schriemer is op 15 juli 1832 in Drachten geboren. Hij is op 13 mei 1859 getrouwd met Wietske Wietzes Klaver. Hij was Nederlands Hervormd.

Op 13 mei 1884 stond hun 25-jarig huwelijk in het Algemeen Nederlandsch familieblad vermeld.

Afbeelding 1 Vermelding in het Algemeen Nederlandsch familieblad van 13 mei 1884

Afbeelding 2 Inschrijving in het huwelijksregister 13 mei 1859

Tweeling

Samen kregen ze vijf kinderen: Baukje Meines, geboren in 1860; Wietze Meines, geboren in 1862; Goitske Meines, geboren in 1865; Jitske Meines, geboren en overleden in 1865. Goitske en Jitske waren een tweeling, waarbij Jitske kwam te overlijden. Bijzonder was ook dat er een dag tussen de geboorte van Goitske (op 24 januari geboren) en Jitske (op 25 januari geboren). Later kwam er nog een meisje bij dat dezelfde naam kreeg als het overleden kind, namelijk Jitske Meines, geboren in 1866. Kennelijk zitten tweelingen in de familie want later komt dat weer voor.

Van 1859 tot 1862 was hij in Drachten schoenmaker. In 1865 was hij borstelmaker (boendermaker). 

Vrijstelling van Nationale Militie

Interessant is dat hij bij de loting van 1851 met lotnummer 17 werd vrijgesteld voor de Nationale Militie, maar dat wel zijn signalement is opgenomen. We weten dus hoe hij er uit heeft gezien.

Blauwe ogen, een hoog voorhoofd, een spitse neus, een gewone mond, een kleine kin, blond haar en blonde wenkbrauwen en geen bijzondere kenmerken.

Afbeelding  3 Voldaan aan militieplicht en signalement

De handtekening van Meine Oenes Schriemer komt ook voor op andere stukken.

Afbeelding 4 Handtekening van Meine Oenes Schriemer

Drachten was verdeeld in 12 wijken aangeduid met letters. Hij woonde in wijk B en in wijk C in de periode 1861 - 1880. Wijk B: bevattende alle woningen in den omtrek waarvan de westzijde bepaald wordt door den Zuider-Straatweg en de dubbele Straat, van de gemeente Scheiding noordwaarts tot aan de brug, en de noordzijde door de vaart van de brug oostwaarts tot aan de Kerkstraat, met in begrip van de huizen aan de westzijde van de Kerkstraat. Wijk C: bevattende alle woningen aan de zuidzijde van de vaart in het gebuurte van de Kerkstraat oostwaarts tot aan de dwarsvaart, met in begrip van de huizen aan de oostzijde van de Kerkstraat. Met gebuurte wordt het eigenlijke dorp Drachten bedoeld. Navraag bij de gemeente Smallingerland gaf het adres Zuidkade 24 te Drachten als resultaat.

Afbeelding 5 De Kerkstraat in Drachten rond 1903. Dit zal de omgeving zijn geweest waar Meine woonde.

Afbeelding 6 Zuidkade 24 in Drachten

Op de plek waar Meine ooit woonde, Zuidkade 24, is later een tabaksfabriek annex pakhuis gebouwd. Dit gebouw is rond 1902 gebouwd in opdracht van de fa. Fokke van der Meulen. De lagere aanbouw aan de achterzijde van het hoofdgebouw is van oudere datum. In de fabriek werd de beroemde pruimtabak "Drachtster Kei" vervaardigd. De Zuidkade en de Noordkade lagen aan weerszijden van de Drachtstervaart die in de jaren zestig van de twintigste eeuw is gedempt.

Dat Meine het niet breed had blijkt uit een veroordeling voor bedelen op een plek waar dat niet mag  op 18 februari 1875. Dat de overheid ook niet goed wist wat ze nu met dit soort gevallen aan moest blijkt wel uit de straf van wel 1 dag gevangenis. 

Afbeelding 7 Pagina uit de rolboeken van de arrondissementsrechtbanken Heerenveen

Op 16 december 1880 kocht hij een pand in Drachten voor 257 gulden.

Afbeelding 8 Pagina met handtekening onder een akte waarbij Meine Oenes Schriemer een pand kocht. 

Hij had daarvoor geld geleend van een koopman genaamd Theunis Zweitzes van Veen met het pand als onderpand. Het leenbedrag was 300 gulden tegen de schappelijke rente van 5% per jaar. Het perceel was in het kadaster ingeschreven onder letter A 391 en 1239 en had een oppervlak van 7 are en 87 cm. Het bestond uit een huis met achterhuis en een tuin ten oostzijde van het pand. 

Rond deze tijd had Drachten iets van 5000 inwoners. 

Afbeelding 9 Eerste pagina van een obligatie akte (hypotheek) 

Afbeelding 10 Tweede pagina met de handtekeningen van de obligatie akte

Meine is overleden op 5 december 1902.

Afbeelding 11 Vermelding in de Dragster Courant van 6 december 1902

Geraadpleegde literatuur en bronnen:

- AlleFriezen te Leeuwarden, Bevolkings­register; Deel: 17-008, Periode: 1861-1880, Smallingerland, inventaris­num­mer 17-008, Gezinskaarten Lin-Mol 

- AlleFriezen te Leeuwarden, Rolboeken arrondissementsrechtbanken; Arrondissementsrechtbank Heerenveen - Tresoar, Deel: 113, Periode: 1871-1880, Heerenveen, archief 18-01, inventaris­num­mer 113, 18 februari 1875, Rol van strafzaken, aktenummer 6480

- Minuut-akten 1880, aktes 151-, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 032095, aktenummer 00292Gemeente: Smallingerland periode: 1880

- Minuut-akten 1881, aktes 1-155, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 032096, aktenummer 00125 Gemeente: Smallingerland periode: 1881

- Memories kantoor Beetsterzwaag, archiefnummer 42, Memories van successie - Tresoar, inventarisnummer 1055, aktenummer 7984 Gemeente: Opsterland periode: 1902

- Harlinger Courant 18 mei 1859

- Algemeen Nederlandsch familieblad; orgaan van de Vereeniging Het Nederlandsch Familie-Archief, 13 mei 1884

- Dragster Courant 6 december 1902

- Nieuwsblad van Friesland : Hepkema's courant 17 december 1902

- Gezinskaarten Z en diversen, inventarisnummer 17-007 Gemeente: Smallingerland Periode: 1861-1880

- https://www.monumenten.nl/monument/499246