In dienst van Stad en Staat: Izaak Haijema
Dit artikel is het negentiende uit een serie over burgers die zich inzetten voor militaire taken en gaat over de dienstplicht, schutterijen en het reguliere leger. De discussie over de dienstplicht is nu weliswaar minder, maar nooit helemaal weg geweest en gezien het personeelstekort in het leger ook nu actueel. Het is nuttig om dit fenomeen in historisch perspectief te plaatsen. Sommigen hebben de dienstplicht ondergaan maar er zijn ook mensen vrijwillig het leger ingegaan, waarbij "het leger" een rekbaar begrip is. Ook milities, schutterijen en andere paramilitaire organisaties komen aan de orde. Met de beschrijving van de lotgevallen van deze mannen zie je tegelijkertijd een verschuiving van de loyaliteit jegens de stad naar loyaliteit jegens de staat.
Dit negentiende artikel gaat over Izaak Haijema, de zoon van Frederik Haijema. Hij is op 31 augustus 1704 geboren en op 8 mei 1729 in dienst getreden als sergeant bij de kamer Amsterdam van de VOC. Als onderofficier had hij waarschijnlijk het commando over een aantal soldaten. In die tijd was het een vrij hoge militaire functie. De sergeant werd meestal bijgestaan door vier korporaals. Hij vertrekt met het schip Johanna naar vanaf Texel naar Batavia. De kapitein heet Hendrik van Beek.
De Johanna was een fluitschip, gebouwd in 1714 voor de kamer van Amsterdam op de VOC werf in Amsterdam. Ze is in 1730 vergaan bij de Ganges. De lengte was 130 voet en het had 550 ton laadvermogen. De bemanning bestond uit 80 tot 180 man. Lang en bol, met vlakke bodem en smalle dekken was het zeer geschikt voor het vervoeren van grote hoeveelheden lading. Het kon ook in ondiep water goed terecht en het kon met weinig manschappen gezeild worden.
Afbeelding 1 Model van een fluitschip
Op 5 oktober 1729 komt het schip aan op de Kaap de Goede Hoop. Op zondag 30 oktober 1729 vertrekt het schip weer en het komt op 14 februari 1730 aan in Batavia.
Op 17 oktober 1730 vertrekt hij op het schip Westerdijkshorn om terug te keren naar Nederland. De Westerdijkshorn was een spiegelretourschip, gebouwd in 1713 voor de kamer van Amsterdam op de VOC werf in Amsterdam en afgelegd op 7 juli 1741 in Batavia. De lengte was 160 voet en het had 1150 ton laadvermogen. De bemanning was tussen de 200 en 300 man. De kapitein was Mijndert Schut (1)
Afbeelding 2 Model van een spiegelretourschip
Op 18 januari 1731 komt hij aan op de Kaap de Goede Hoop. Onderweg waren twee zeevarenden overleden. Na 34 dagen vertrekt hij tenslotte naar Nederland waar hij op vrijdag 13 juli 1731 aankomt en uit dienst gaat.
Afbeelding 3 pagina uit het Soldijboek van de Johanna waaruit blijkt dat zijn vader gemachtigd was om zijn zaken te regelen
Afbeelding 4 pagina uit het Soldijboek van de Johanna waaruit blijkt dat hij teruggereisd is met de Westerdijkshoorn
Afbeelding 5 De route van de reis naar Batavia via Kaap de Goede Hoop.
Op 26 juli 1731 machtigt hij zijn vader Frederik Haijema om zijn zaken te regelen bij de bewindvoerders van de VOC kamer Amsterdam en ook om zijn koopmanschappen (koopwaar) te verkopen.
Afbeelding 6 Machtiging van Izaak Haijema voor zijn vader om zijn belangen bij de bewindvoerders van de kamer Amsterdam van de VOC te behartigen.
Afbeelding 7 Handtekening van Izaak Haijema onder de machtiging
Hij had op de Johanna nummer 96.
Op 22 juli 1736 trouwt hij in Leeuwarden met Henrica Postumus. Hij is dan juridisch doctor en advocaat. Dit wordt bevestigd in het huwelijksregister van de hervormde kerk.
Afbeelding 8 Pagina uit het trouwregister van de Nederlands Hervormde kerk en waaruit blijkt dat Izaak Haijema advocaat is bij het Hof van Friesland.
Op 26 januari 1734 was hij advocaat bij het provinciaal gerechtshof van Friesland geworden. Op 31 januari 1743 is hij geroyeerd; volgens deze staat is hij overleden op 8 februari 1743.
Elders is te vinden dat hij op 9 februari 1743 overlijdt en hij wordt begraven op 18 februari van dat jaar. Hij is dus al op 38-jarige leeftijd overleden. Hij woonde toen bij de Dubbele Pijp in Leeuwarden (Voorstreek).
Geraadpleegde literatuur en bronnen:
(1) Een andere bron heeft het over Adriaan de Raad
- https://www.openarch.nl/ghn:f883d39c-3ec4-479a-b07e-d798304b65df
- https://www.mpaginae.nl/Advocaten/advostrt.htm
- https://archief.amsterdam/archief/5075/10022
- https://www.vocsite.nl/schepen/detail.php?id=10515
- https://resources.huygens.knaw.nl/das/detailVoyage/97632
- Huwelijksregister Nederlands Hervormde kerk; Trouwen bk. 12-13, 1732-1753
