Luirt Manninga (no 15.858)
Dit artikel is het achtendertigste. uit een serie over burgers die zich inzetten voor militaire taken en gaat over de dienstplicht, schutterijen en het reguliere leger. De discussie over de dienstplicht is nu weliswaar minder, maar nooit helemaal weg geweest en gezien het personeelstekort in het leger ook nu actueel. Het is nuttig om dit fenomeen in historisch perspectief te plaatsen. Sommigen hebben de dienstplicht ondergaan maar er zijn ook mensen vrijwillig het leger ingegaan, waarbij "het leger" een rekbaar begrip is. Ook milities, schutterijen en andere paramilitaire organisaties komen aan de orde. Met de beschrijving van de lotgevallen van deze mannen zie je tegelijkertijd een verschuiving van de loyaliteit jegens de stad naar loyaliteit jegens de staat.
De familie Manninga is van oorsprong Oost-Fries en wordt voor het eerst vermeld aan het einde van de 14e eeuw, de oudste bekende Manninga is Dido Manninga, hij is omstreeks 1450 geboren. Later verspreidden de familieleden zich over de Ommelanden waar zij als hoofdelingen en jonkers op de karakteristieke borgen van de regio woonden. De familie is nauw verwant met meerdere aanzienlijke, adellijke geslachten, zoals Coenders, Lewe, de Mepsche, Clant, Rengers en Ripperda. De zeventiende-eeuwse staatsman Luurt Manninga tot Dijksterhuis hield er op zijn Oostfriese bezittingen een doopsgezinde maîtresse op na bij wie hij ook kinderen had, dit is een andere Luirt dan hier bedoeld wordt. (1) Deze Luirt is zijn kleinzoon en was naar het schijnt ook alchemist.
Hayo Doedes Manninga, heer van Lütetsburg, geboren rond 1520, is de vader van Luirt. Hij overlijdt in 1599 in Groningen. Hij was een vurig aanhanger van de hervormingen en had in 1566 de Ommelanders tot de beeldenstorm aangezet. Hij steunde de opstand financieel. Na 1580 verblijft hij in Oost-Friesland. Luirts moeder heet Detmara Rengers. Luirt is getrouwd met Emerantiana van Sonoy, de dochter van de watergeus Diderick van Sonoy.(2)
Luirt is geboren in 1568. Ook Luirt heeft deelgenomen aan de strijd tegen de Spanjaarden. Hij onderscheidt zich in de gevechten bij de schans Oterdum in 1584, waar hij zwaar gewond raakt. Hij wordt ook enkele malen genoemd in verband met financiële zaken van de Ommelanden. Hij was jonker en hoofdeling te Eenrum, Pieterburen en Westernieland,
Afbeelding 2 Portret van Luirt van Manninga Geschilderd in 1583 (RKD.nl)
Hij had een goede relatie met stadhouder Willem Lodewijk van Nassau, iets wat blijkt uit een geschenk dat hij op 22 januari 1598 krijgt, namelijk twee fazanten. (3) In die tijd waren fazanten nog bijzondere exotische dieren, ze komen oorspronkelijk uit Azië, en zullen op landgoed Dijksterhuis in een volière van de menagerie zijn ondergebracht.
Afbeelding 3 Een schilderij van de Borg Dijksterhuis (4) De borg is in 1903 afgebroken. De stenen toegangspalen en het hek gingen naar de Menkamaborg. De stenen van het Dijksterhuis werden gebruikt voor de bouw van huizen in Pieterburen.(5)
Afbeelding 4 Willem Lodewijk van Nassau ("Us Heit")
In 1599 overlijdt Luirt Manninga. Hij had 3 kinderen:
- Marina Manninga, geboren in Den Haag en getrouwd met Willem van Mathenesse
- Josina Manninga (no. 7929), geboren in 1590, overleden in 1622 en getrouwd met Osebrandus Clant (no. 7.928). Van Josina Manninga is een portret bekend. Het is altijd weer een verrassing om te zien hoe je voorouders eruit hebben gezien. Zie verder het artikel over Osebrandus Clant.
Afbeelding 5 Josina Manninga, geschilderd in 1611, ze was toen 21 jaar oud geschilderd door een Groninger meester (bron: Groninger Museum)
- Hayo Unico Manninga, geboren in 1592, overleden in Pieterburen in 1652
Bronnen en literatuur
1. Eppens, Kroniek, II, 624. Penner, Mennoniten, I, 276. M. Ites, ‘Hof Langhaus’, Ostfriesische Familienkunde 1 (1960) 1-28, 18 ev. en https://bibliothek.ostfriesischelandschaft.de/wp-content/uploads/sites/3/dateiarchiv/2597/Manninga-familie.pdf en https://www.kunstbus.nl/groningen/Manninga.html
2. https://www.nazatendevries.nl/Artikelen%20en%20Colums/Borgen/Pieterburen/De%20borg%20Dyksterhuis%20te%20Pieterburen.html
3. https://www.frieseregimenten.nl/willem-lodewijk/kerstpakketten-en-relatiegeschenken-zijn-van-alle-tijden/
4 https://groninganus.wordpress.com/2013/09/14/hoe-dijksterhuis-verdween/
5. https://www.geschiedenisextra.nl/nl/pieterburen.htm en https://bibliothek.ostfriesischelandschaft.de/wp-content/uploads/sites/3/dateiarchiv/2597/Manninga-familie.pdf
- https://www.wikiwand.com/de/articles/Manningaburg
- https://www.groningermuseum.nl/kunst/tentoonstellingen/expo-in-de-menkemaborg-de-vrouwen-van-de-menkemaborg
