dinsdag 17 juni 2025

In dienst van Stad en Staat: Osebrandus Egberts Clant (No 7.928)

Osebrandus Egberts Clant (No 7.928)

Dit artikel is het zesendertigste. uit een serie over burgers die zich inzetten voor militaire taken en gaat over de dienstplicht, schutterijen en het reguliere leger. De discussie over de dienstplicht is nu weliswaar minder, maar nooit helemaal weg geweest en gezien het personeelstekort in het leger ook nu actueel. Het is nuttig om dit fenomeen in historisch perspectief te plaatsen. Sommigen hebben de dienstplicht ondergaan maar er zijn ook mensen vrijwillig het leger ingegaan, waarbij "het leger" een rekbaar begrip is. Ook milities, schutterijen en andere paramilitaire organisaties komen aan de orde. Met de beschrijving van de lotgevallen van deze mannen zie je tegelijkertijd een verschuiving van de loyaliteit jegens de stad naar loyaliteit jegens de staat. 

Osebrandus (Oesebrandt) Egberts Clant is geboren in 1575 op de Menkemaborg. Hij is overleden in 1624 en is de zoon van Egbert Clant en Reneke Renica Fraeylema.




Afbeelding 1 Osebrand Egberts Clant. In het oog springen de drie massief gouden schakelkettingen. Aan het uiteinde daarvan hangen een set ringen, een zegelstempel en een gouden tandenstoker. Verder is hij opgesierd met een molensteenkraag en kanten manchetten. Om zijn middel draagt hij een zilveren gordel, waar zijn sabel aan hangt. Osebrandts rechterhand rust op een rijkversierde hoed met gouden accessoires, edelstenen en gekleurde veren. (Bron: collectie Groningen)

Osebrand is op 3 maart 1610 getrouwd met Josina Manninga tot Dijksterhuis (tho Lutzborg). Josina is geboren in 1590 en overleed al in 1622. Zij was de dochter van Luirt Manninga tot Dijksterhuis en Emerantania van Sonoy. Emerantia was de dochter van Diederick van Sonoy, de bekende geuzenleider en een van de ondertekenaars van het smeekschrift der edelen aan landvoogdes Margaretha van Parma.



Afbeelding 2 Uitsnede ui het trouwboek van de Kerkelijke gemeente Groningen met de datum 17 maart 1610 en de namen Oesebrandt Clandt van Menkema en Josina Manninga van Dijksterhuis


In 1593 erfde Osebrandus de Menkemaborg in Uithuizen en liet het, tijdens zijn huwelijk met Josina in 1614 restaureren:  "ANNO 1400 IS MENCKEMA HUES VORNELT. ANNO 1614 DORCH GOTS GNADE GEREPARERT", staat op noordoostelijke vleugel van het gebouw. In hetzelfde jaar wordt hij aangesteld als redger. Een redger was een plaatselijke bestuurder in de provincie Groningen, met name in Hunsingo en Fivelgo, die als plattelandsrechter en notaris optrad, een praktijk die tot 1795 duurde. Osebrants familie bleef deels katholiek, hij zelf ging over naar het protestantse geloof, maar waarschijnlijk meer uit lijfsbehoud dan uit overtuiging.

De Menkemaborg

De Menkemaborg is een steenhuis, een rechthoekige toren, waar in de loop der tijd delen zijn aangebouwd. ligt in het Groningse dorp Uithuizen (gemeente Het Hogeland ), in de provincie Groningen , gebouwd in zijn huidige vorm in de 17e eeuw, maar waarvan de oorsprong teruggaat tot de 14e eeuw. en was de residentie van de familie Menkema.




Afbeelding 2 Gevelsteen aan de oostzijde van de Menkemaborg met de wapens van Clant en Manninga. Hier staat: “Anno 1400 is Menckemahues vornelt Anno 1614 dorch Gots gnade gereparert E Sendet S De Doot”.





Afbeelding 3 De Menkemaborg op een oude tekening


Afbeelding 4 De Menkemaborg met tuin in de moderne tijd

In de eetkamer van de Menkemaborg hangen de zeventiende-eeuwse beeltenissen van Osebrandt Clant van Menkema (zie hierboven) en zijn vrouw Josina Manninga tho Lutzborg (1590-1622). Deze portretten zijn in 1947 door het Groninger Museum aangekocht. De portretten werden gemaakt ter gelegenheid van het huwelijk van hen. 



Afbeelding 5 Josina Manninga (bron: collectie Groningen)

Osebrand is eerder getrouwd geweest met Margaretha Lewe., namelijk op 23 januari 1603 in Peize. Op een grafzerk inde kerk van Uithuizen staat: "ANNO 1606, DEN 1 FEBRUARII, IS IN DEN HEREN ENTSLAPEN DIE EDELE, EER ENDE DOEGENTRYCHE VROUWE MARGARETHA LEWE GENANDT CLANT, VROUWE TOE WTHUISEN OP MENCKEMA.". 

Op 9 oktober 1622 trouwt Osebrant voor de derde keer. Nu met Anna Amalia van Zanten.

Osebrand en Josina hadden drie kinderen: zoon Alard Joost Clant (no. 3.964),  geboren in  1620 en overleden in 1652 en dochter Margaretha Clant van Menkema, geboren in  1619 en overleden in 1642. De oudste zoon, Luirdt Egbert Clant van Menkema, geboren in 1614 in Groningen trouwde met Helena Maria Clant tot Breede. Hij overleed in 1665.

Bronnen en literatuur:

- https://rijksmonumenten.nl/monument/512292/menkemaborg-01-menkemaborg-hoofdgebouw/uithuizen/

- https://collectiegroningen.nl/bladeren/?type=&cg%5Boid%5D=1447&cHash=878869ff902b02fbf49a9b735848a40a

- https://dagvanhetkasteel.nl/bezoek-kastelen/listing/menkemaborg/

- https://www.redmeralma.nl/uithuizen.htm

- https://histoforum.net/borgen/Clant%20en%20de%20Menkemaborg.pdf

AlleGroningers te Groningen, DTB Trouwen Doop-, trouw- en begraafboeken enz. in de provincie Groningen, Bron: boek, Deel: 158..., Kerkelijke gemeente Groningen, archief 124, inventaris­num­mer 158, 17 maart 1610, Ondertrouwboek 1603-1611, folio 89

AlleGroningers te Groningen, DTB Trouwen Doop-, trouw- en begraafboeken enz. in de provincie Groningen, Bron: boek, Deel: 159..., Kerkelijke gemeente Groningen, archief 124, inventaris­num­mer 159, 9 oktober 1622, Ondertrouwboek 1611-1623, folio 152a

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

In dienst van Stad en Staat: Diederick Sonoy (no 31.718)

Diederick Sonoy (no. 31.718)  Dit artikel is het zevenendertigste. uit een serie over burgers die zich inzetten voor militaire taken en gaat...