In dienst van Stad en Staat: Romke van der Steeg (No 12)

In dienst van Stad en Staat:  Romke van der Steeg (No 12)

Dit artikel is het achtentwintigste uit een serie over burgers die zich inzetten voor militaire taken en gaat over de dienstplicht, schutterijen en het reguliere leger. De discussie over de dienstplicht is nu weliswaar minder, maar nooit helemaal weg geweest en gezien het personeelstekort in het leger ook nu actueel. Het is nuttig om dit fenomeen in historisch perspectief te plaatsen. Sommigen hebben de dienstplicht ondergaan maar er zijn ook mensen vrijwillig het leger ingegaan, waarbij "het leger" een rekbaar begrip is. Ook milities, schutterijen en andere paramilitaire organisaties komen aan de orde. Met de beschrijving van de lotgevallen van deze mannen zie je tegelijkertijd een verschuiving van de loyaliteit jegens de stad naar loyaliteit jegens de staat.

Romke van der Steeg is geboren op 9 december 1865 te Kollum. Hij hoefde niet voor de militie op te komen omdat hij broederdienst had, maar hij tekende een contract voor nummer wisseling en wisselde van nummer met Petrus Johannes Heffering met nummer 149. Hij is dus wel in dienst gegaan en wel vanaf  5 mei 1885. Het motief zal hoogstwaarschijnlijk de geldelijke vergoeding geweest zijn die hij kreeg voor het nummerwisseling. Dat was al gauw een paar honderd gulden. Hij is getrouwd met Alberdina Hoekzema, uit Oldehove. Zijn vader was Bouwe van der Steeg (No 24) en zijn moeder Rikstje van der Slink.

Afbeelding 1 Certificaat van de Nationale Militie waaein staat dat hij lot 43 had, maar gewisseld heeft met nummer 149

Afbeelding 2 Pagina uit het militieregister waaruit blijkt dat Romke is vrijgesteld wegens broederdienst

Afbeelding 3 Eerste pagina van het contract van nummerwisseling van Romke van der Steeg

Afbeelding 4 Tweede pagina van het contract van nummerwisseling van Romke van der Steeg

Omdat hij  nog in dienst zat tijdens zijn huwelijksaanzoek moest hij toestemming hebben van zijn commandant. 

Afbeelding 5 Toestemming van commandant van Tweede Compagnie Hospitaalsoldaten

Afbeelding 6 Vermelding van Romke van der Steeg bij de tweede compagnie van Hospitaalsoldaten in 1885

Hospitaalsoldaat

Hierdoor is bekend bij welk legeronderdeel hij zat, namelijk bij de Tweede Compagnie Hospitaalsoldaten in Utrecht. 

Er is ook een signalement van hem. Hij was vrij lang: 1 meter 73. Ovaal gezicht met een breed voorhoofd. Bruine ogen en een normale neus en mond. Een ronde kin. Blond haar en blonde wenkbrauwen. Geen bijzondere kentekenen.

Hij kwam op 1 juli 1885 bij de hospitaalsoldaten. Hij zat vanaf 5 mei 1885 eerst bij het eerste regiment infanterie. Op 30 april 1886 is hij met groot verlof gegaan. Tevens wordt er nogmaals vermeld dat hij gehuwd is en dat er sprake was van nummerwisseling. In mei 1892 is hij met paspoort gegaan met bewijs van goed gedrag.

Afbeelding 7 Vermelding in het stamboek van het eerste regiment der Infanterie

Afbeelding 8 Vermelding in het stamboek van de tweede compagnie van hospitaalsoldaten

7 april 1869 is de oprichtingsdatum van het Regiment Geneeskundige Troepen. “Het wapen der infanterie wordt vermeerderd met twee Compagnieën Hospitaalsoldaten”, luidt de tekst van het Koninklijke Besluit waarmee de komst van de Geneeskundige Troepen een feit werd. Het aantal van 2 compagnieën was uiteraard niet willekeurig tot stand gekomen; het veldleger bestond uit 2 divisies en het was de bedoeling dat in oorlogstijd elke divisie werd versterkt met één compagnie hospitaalsoldaten. De hospitaalsoldaten verleenden eerste hulp, gaven leiding aan de ziekendragers in voorste lijn, assisteerden de officieren van gezondheid op de verbandplaatsen en in de veldhospitalen en verrichtten in die inrichtingen verpleegwerkzaamheden. De hospitaalsoldaten werden eigenlijk meer als verpleger beschouwd; in later jaren werden ze in de voorschriften ook zonder meer als ziekenverpleger aangeduid. De eerste geneeskundige compagnie werd gestationeerd in Amsterdam. De tweede compagnie zat in Utrecht. Romke zat dus in Utrecht.

Afbeelding 9 De toegangspoort van het Militair Hospitaal aan de Springweg

Op 28 december 1895 kocht hij op een veiling een van Albertus Bruins Slot, een partij kaphout, samen met een aantal anderen voor negen gulden. Hij had dat hout waarschijnlijk nodig omdat hij toen timmerman was.

Afbeelding 10 Luchtfoto van de Voorstraat. Het gekochte huis is het vijfde huis gerekend vanaf de straat rechts gerekend, dus tegenover het einde van de kerk, naast de apotheek

Viswinkel

Hij had een hypotheek van 2.480 gulden tegen vijf procent per jaar. Dat was schappelijk omdat het tot stand was gekomen door bemiddeling van zijn zuster die in dienst was bij een dominee die hem wel ter wille was en hem kon helpen met zijn ambities. Als onderpand was een huis, hok en erf in Kollum, bij het kadaster bekend in sectie D, nummer 1207, groot twee aren en negenentachtig centiaren. Dit is de Voorstraat 64 9291 CL Kollum. De woning is uit 1840 maar heeft geen monumentale status. Het is echter wel dezelfde woning als waarin Romke heeft gewoond. Op dit moment is er een café in gevestigd. In het pand kwam zijn vishandel die hij samen met zijn moeder dreef.

Afbeelding 11 Voorstraat 64 in Kollum met het bordje R. v.d. Steeg vischhandel

Afbeelding 12 Voorstraat 64 en 62 te Kollum in de tegenwoordige tijd. Links is Voorstraat 64

Afbeelding 13 Handtekening van Romke van der Steeg

De hypotheek had hij nodig om het huis te kunnen betalen dat hij in 1904 had gekocht van Douwe Walda in Kollum voor het bedrag van 2.175 gulden. De aanduiding van het huis was waarschijnlijk B 22 te Kollum. Maar hij heeft ook in die periode op B 181; B 128 en tenslotte B 146 gewoond. Hij was toen inmiddels opperman.

Voordat hij in de Voorstraat woonde woonde hij in de Eskesstraat.

Afbeelding 14 Romke van der Steeg

SDAP

Hij was in 1902 een  van de oprichters van de "Kollummer coöperatieve productie en verbruiksvereeniging "Ons Belang" te Kollum". Ook zijn broer en nog wat familieleden en bekenden waren lid. Je moest verplicht lid zijn van de SDAP om aan de Coöperatie mee te kunnen doen.

Verder was hij tot 1908 secretaris van de SDAP afdeling Kollum. In 1903 was hij kandidaat voor de Gemeenteraadsverkiezingen van Kollumerland. En ook in 1907 deed hij mee aan de verkiezing voor de Gemeenteraad van Kollum en kreeg toen 134 stemmen. 

Afbeelding 15 Mededeling in de Leeuwader Courant van 27 juni 1907 inzake de kandidaatstelling voor de gemeenteraadsverkiezingen

Afbeelding 16 Vermelding in het Volk van 29 juli 1906

In 1911 deed hij weer mee aan de Gemeenteraadsverkiezingen en kreeg toen 129 stemmen. Er waren 597 stemmen uitgebracht. De winnaar was A. van der Meulen van de AR met 460 stemmen. 

Daarnaast was hij in de periode 1910 tot 1914 lid van het bestuur van de afdeling Kollum van de Nederlandsche Vereeniging tot afschaffing van alcoholhoudende dranken. Hij was dus van de "blauwe knoop".

In 1912 vroeg hij om een stukadoorsleerling in een advertentie in het Nieuwsblad van het Noorden.

Afbeelding 17 Advertentie in het Nieuwsblad van het Noorden

Romke en Alberdina hadden een flink aantal kinderen:

Geertje, geboren op 7 oktober 1889, overleden op 30 oktober 1961

Wytze, geboren op 3 juni 1906, overleden op 29 juli 1948 te Zuidhorn

Klaaske, geboren op 28 juli 1912

Elisabeth, geboren op 4 februari 1903

Gerrit, geboren op 5 november 1898

Getje, geboren op 25 augustus 1888, slechts 13 dagen oud geworden

Rigtje, geboren op 5 oktober 1894

Bouwe, geboren op 8 november 1887, overleden op 11 juni 1888

Bouwe, geboren op 14 april 1892, voorouder (No 6), hij was ook stukadoor van beroep.

Na de dood van Alberdina was hij hertrouwd met Janna Venema op 25 oktober 1913.

Afbeelding 18 Mededeling in het Nieuwsblad van het Noorden van 11 november 1913

Op 12 mei 1914 is hij naar Grootegast verhuisd. Daar huurde hij in 1925 een perceeltje tuingrond aan den Bovenweg te Grootegast, groot 5 Are 10 Centiare, voor een huurprijs van f 15. Hij woonde toen aan de Bovenweg nummer 13 in Grootegast. een leuk vrijstaand huisje op de hoek met de Munnekeweg.

Afbeelding 15 Romke van der Steeg en Janna Venema voor het huis in Grootegast. Op de gevel staat R. v.d. Steeg Stucadoor.

Hij verkocht het pand in Kollum aan de Voorstraat. er was een bod van 1.200 gulden.

Afbeelding 16 Advertentie in de Leeuwarder Courant van 21 oktober 1915

In 1916 en 1917 huurde hij een kruidenierswinkel achter de Nederlands Hervormde Kerk in Doezum. In 1917 werd het pand verkocht. Het is niet zeker of Romke de winkel daarna heeft voortgezet.

Afbeelding 17 Advertentie in het Nieuwsblad van het Noorden van 13 mei 1916

Afbeelding 18 Romke van der Steeg op oudere leeftijd

In Grootegast is hij op 74 jarige leeftijd op 24 oktober 1940 overleden. 

Afbeelding 19 Grafsteen van Romke van de Steeg in Grootegast, Bovenweg 24a Grootegast

Bronnen en literatuur:

- Huwelijksregister 1887, archiefnummer 30-21, Burgerlijke Stand Kollumerland c.a. - Tresoar, inventarisnummer 2025, aktenummer 0036 Gemeente: Kollumerland c.a. Periode: 1887

- Geboorteregister 1865, archiefnummer 30-21, Burgerlijke Stand Kollumerland c.a. - Tresoar, inventarisnummer 1024, aktenummer 0197 Gemeente: Kollumerland c.a. Periode: 1865

- Nederlandsche staatscourant 15 mei 1902 en Minuut-akten 1902, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 070081, aktenummer 00669 Gemeente: Kollumerland c.a. Periode: 1902 

- 2.13.09 Inventaris van het archief van het Ministerie van Oorlog: Stamboeken van Onderofficieren en Minderen van de Landmacht, 1813-1924

- https://www.militairespectator.nl/sites/default/files/bestanden/uitgaven/1918/1969/1969-0206-01-0072.PDF

- Overlijdensregister 1887-1890, archiefnummer 30-21, Burgerlijke Stand Kollumerland c.a. - Tresoar, inventarisnummer 3021, aktenummer 0089 Gemeente: Kollumerland c.a. Periode: 1888

- Minuut-akten 1895, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 070071, aktenummer 00141 Gemeente: Kollumerland c.a. Periode: 1895

- Minuut-akten 1905, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 070084, aktenummer 01481 Gemeente: Kollumerland c.a. Periode: 1905

- Minuut-akten 1904, archiefnummer 26, Notarieel archief - Tresoar, inventarisnummer 070083, aktenummer 01392 Gemeente: Kollumerland c.a. Periode: 1904

- Huwelijksregister 1913, aktenummer 36 Gemeente: Grootegast Periode: 1913

- Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij, 26 januari 1906, 29 juli 1906; 7 januari 1908'19 december 1906

- Nieuwsblad van het Noorden, 8 april 1925; 15 december 1917; 13 mei 1916; 12 maart 1912; 11 november 1913; 1 december 1917; 24 november 1917

- https://www.online-begraafplaatsen.nl/zerken.asp command=showgraf&bgp=2416&grafid=1588199&view=Zerkenlijst&page=5

- https://oud-utrecht.nl/nieuws/1343-duitse-huis-militair-hospitaal-grand-hotel-karel-v

- https://kadastralekaart.com/adres/kollum-voorstraat-64/0079200000371570

- De blauwe vaan; orgaan voor drankbestrijding, jrg 10, 1913, no. 40, 04-07-1913;  jrg 7, 1910, no. 17, 29-04-1910

- Leeuwarder Courant 27 juni 1907; 8 juli 1911; 29 juni 1911; 4 juli 1903; 21 oktober 1915